ΔΙΕΥΘΥΝΤΙΚΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Η οικονομία της Κύπρου κατά το πρώτο εξάμηνο του 2022 κατέγραψε θετικό ρυθμό ανάπτυξης της τάξης του 6,0% (στοιχεία διορθωμένα ως προς τις εποχικές διακυμάνσεις). Συγκεκριμένα, με βάση τις τελευταίες εκτιμήσεις της Στατιστικής Υπηρεσίας, κατά το 1ο τρίμηνο του 2022 σε ετήσια βάση το εποχικά διορθωμένο ΑΕΠ, σε σταθερές τιμές, παρουσίασε αύξηση 6,3% ενώ κατά το 2ο τρίμηνο του 2022 καταγράφηκε αύξηση της τάξης του 6,2%. Για το 2022 συνολικά, ο ρυθμός ανάπτυξης αναμένεται να κυμανθεί γύρω στο 5,7% σε πραγματικούς όρους σε σχέση με 2,7% που ήταν η προηγούμενη πρόβλεψη όπως αυτή περιλαμβανόταν στο Πρόγραμμα Σταθερότητας 2022-2025 (Απρίλιος 2022).
Το ποσοστό ανεργίας (15+), με βάση τα στοιχεία της Έρευνας Εργατικού Δυναμικού, κατά το 1ο εξάμηνο του 2022 διαμορφώθηκε στο 6,7%, έναντι ποσοστού ανεργίας 8,5% το 1ο εξάμηνο του 2021. Το ποσοστό των μακροχρόνια άνεργων στο εργατικό δυναμικό κατά το 2ο τρίμηνο του 2022 μειώθηκε στο 2,5%, έναντι 3,0% το αντίστοιχο τρίμηνο του 2021, ενώ η ανεργία μεταξύ των νέων αυξήθηκε στο 17,6% το 2ο τρίμηνο του 2022 σε σύγκριση με 17,0% το αντίστοιχο τρίμηνο του 2021. Για ολόκληρο το 2022, η εκτίμηση είναι ότι, η ανεργία θα κυμανθεί γύρω στο 7,0%, σε σύγκριση με 7,5% που κυμάνθηκε κατά το 2021.
Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας, το ποσοστό Κινδύνου Φτώχιας ή Κοινωνικού Αποκλεισμού (δείκτης AROPE – πληθυσμός που ζούσε σε νοικοκυριά με διαθέσιμο εισόδημα κάτω από το όριο της φτώχιας ή ζούσε σε νοικοκυριά με σοβαρή υλική και κοινωνική στέρηση ή ζούσε σε νοικοκυριά με πολύ χαμηλό δείκτη έντασης εργασίας), το 2021 μειώθηκε στο 17,3%. Ο δείκτης παρουσίασε βελτίωση σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά που ανερχόταν στο 17,6%, συνεχίζοντας την πτωτική πορεία των τελευταίων χρόνων και είναι σημαντικά χαμηλότερος σε σύγκριση με το μέσο όρο της ΕΕ27 που το 2021 έφθανε το 21,7%. Οι δείκτες που αφορούν στην κατανομή του εθνικού εισοδήματος (συντελεστές S80/S20 και Gini) παρέμειναν περίπου στα ίδια επίπεδα σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά. Ο δείκτης κατανομής εισοδήματος (S80/S20) μειώθηκε στο 4,2 (από 4,3 το 2020), ενώ ο συντελεστής Gini το 2021 έφτασε στο 29,4 από 29,3 το 2020.
Ο Δείκτης Τιμών Καταναλωτή (ΔΤΚ), κατά την περίοδο Ιανουαρίου-Αυγούστου 2022, σημείωσε ετήσια ποσοστιαία μεταβολή της τάξης του 8,3%, σε σύγκριση με πληθωρισμό 1,5% κατά την αντίστοιχη περίοδο το 2021. Από τον Ιανουάριο 2022 ο πληθωρισμός παρουσίασε σταθερή ανοδική πορεία, από ποσοστό 5,4% σε 10,9% τον Ιούλιο 2022. Τον Αύγουστο 2022 σημειώθηκε πτώση στο ποσοστό του πληθωρισμού, εντούτοις παρέμεινε σε ιδιαίτερα ψηλά επίπεδα και κυμάνθηκε στο 8,9%. Ανοδική πορεία παρουσίασε και ο δομικός πληθωρισμός κατά την περίοδο Ιανουάριος-Αύγουστος 2022, ο οποίος ανήλθε σε 4,3%σε σύγκριση με 0,7% την αντίστοιχη περίοδο πέρυσι. Η εκτίμηση του Υπουργείου Οικονομικών για τον πληθωρισμό για ολόκληρο το 2022 είναι ότι θα ανέλθει στο 7,7%.
Μεσοπρόθεσμα, η ανάπτυξη την περίοδο 2023-2025 θα υποστηριχθεί κυρίως από την εγχώρια αγορά και πιο συγκεκριμένα την ιδιωτική κατανάλωση και τις επενδύσεις πάγιου κεφαλαίου. Θετικά στην ανάπτυξη, και ειδικά κατά τα έτη 2024-2025 αναμένεται να συνεισφέρει και το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, το οποίο περιλαμβάνει σημαντικές κεφαλαιουχικές επενδύσεις. Περαιτέρω, οι καθαρές εξαγωγές αναμένεται να συμβάλλουν θετικά στην ανάπτυξη την περίοδο 2023-2025.
Συγκεκριμένα, ο ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας το 2023 αναμένεται να κυμανθεί γύρω στο 3,0% και τα έτη 2024-2025 να κυμανθεί κατά μέσο όρο γύρω στο 3,2%, σε πραγματικούς όρους. Στην αγορά εργασίας, το ποσοστό ανεργίας το 2023 αναμένεται να μειωθεί στο 6,4% του εργατικού δυναμικού, και ακολούθως, με την περαιτέρω βελτίωση της αγοράς εργασίας, να περιορισθεί στο 5,7% το 2024 και στη συνέχεια στο 5,0% το 2025. Ο πληθωρισμός το 2023 προβλέπεται να μειωθεί γύρω στο 3,0% και για το 2024-2025 αναμένεται να προσεγγίσει το 2,0% αντίστοιχα.
Είναι σημαντικό να αναφερθεί στο σημείο αυτό ότι οι αναθεωρημένες μακροοικονομικές προβλέψεις για την κυπριακή οικονομία που παρουσιάζονται στην παρούσα έκδοση, χαρακτηρίζονται από σημαντική αβεβαιότητα που προέρχεται από το εξωτερικό περιβάλλον, εν μέσω του συνεχιζόμενου πολέμου μεταξύ Ρωσίας-Ουκρανίας, των συνεχιζόμενων ψηλών τιμών της ενέργειας, του ψηλού πληθωρισμού και των επιτοκίων, τις δυσκολίες στην εφοδιαστική αλυσίδα και μια πιθανή ύφεση στην Ευρώπη.
Το δημοσιονομικό ισοζύγιο της Γενικής Κυβέρνησης κατά το 1ο εξάμηνο του 2022 ήταν ελλειμματικό ύψους €33,2 εκ., ή ως ποσοστό του ΑΕΠ -0,1%, σε σύγκριση με έλλειμμα ύψους €750,7 εκ. κατά το αντίστοιχο εξάμηνο του 2021 (ή -3,2% ως ποσοστό του ΑΕΠ). Αντίστοιχα, το πρωτογενές ισοζύγιο, δηλαδή το ισοζύγιο εξαιρουμένου του κόστους εξυπηρέτησης του δημόσιου χρέους, ήταν πλεονασματικό κατά την υπό αναφορά περίοδο και ανήλθε στα €179,9 εκ., σε σύγκριση με πρωτογενές έλλειμμα ύψους €534,3 εκ. κατά το αντίστοιχο εξάμηνο του προηγούμενου χρόνου. Ως ποσοστό του ΑΕΠ, το πρωτογενές ισοζύγιο κατά το 1ο εξάμηνο του 2022 ήταν πλεονασματικό της τάξης του 0,7% σε σύγκριση με πρωτογενές έλλειμμα ύψους 2,3% κατά το αντίστοιχο εξάμηνο του 2021.
Σύμφωνα με τις αναθεωρημένες προβλέψεις του Υπουργείου Οικονομικών για ολόκληρο το 2022, το δημοσιονομικό ισοζύγιο της Γενικής Κυβέρνησης αναμένεται να μετατραπεί σε πλεονασματικό ύψους €308,3 εκ., σε σύγκριση με έλλειμμα €388,8 εκ. το 2021, ή πλεόνασμα 1,2% σε σύγκριση με έλλειμμα 1,7% το 2021 ως ποσοστό του ΑΕΠ. Το δημοσιονομικό ισοζύγιο κατά το 2023 προβλέπεται να παρουσιάσει βελτίωση 0,5 ποσοστιαίων μονάδων του ΑΕΠ και να ανέλθει σε πλεόνασμα 1,7% του ΑΕΠ. Για τo έτος 2024 προβλέπεται περαιτέρω βελτίωση στο δημοσιονομικό ισοζύγιο το οποίο θα ανέλθει στο 2,3% του ΑΕΠ, ενώ για το 2025 προβλέπεται ότι το δημοσιονομικό ισοζύγιο της Γενικής Κυβέρνησης θα παραμείνει στα επίπεδα του προηγούμενο χρόνου, δηλαδή πλεόνασμα 2,3% του ΑΕΠ.
Το δημόσιο χρέος ως ποσοστό του ΑΕΠ εκτιμάται να μειωθεί περαιτέρω στο 89,3% το 2022, σε σύγκριση με 103,6% το 2021, ενώ αναμένεται να συνεχίσει την πτωτική του πορεία και προβλέπεται να μειωθεί στο 83,3% του ΑΕΠ το 2023, στο 76,5% το 2024 και μέχρι το τέλος του 2025 προβλέπεται να περιοριστεί στο 72,3% του ΑΕΠ.
Ο τραπεζικός τομέας παραμένει καλά κεφαλαιοποιημένος, ενώ η κερδοφορία των τραπεζικών ιδρυμάτων βελτιώθηκε το 2022, μετά τα τελευταία έτη όπου η κερδοφορία επηρεάστηκε αρνητικά τόσο από τις προβλέψεις όσο και από το περιβάλλον χαμηλών επιτοκίων. Με την αύξηση των βασικών επιτοκίων, μετά τις πρόσφατες αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, αναμένεται σημαντική άρση των πιέσεων στην κερδοφορία.
Όσον αφορά τη ρευστότητα, οι κυπριακές τράπεζες συνεχίζουν να διατηρούν σχετικά υψηλά αποθέματα με το δείκτη κάλυψης ρευστότητας (Liquidity Coverage Ratio) και το δείκτη καθαρής σταθερής χρηματοδότησης (Net Stable Funding Ratio) να υπερβαίνουν σημαντικά την ελάχιστη κανονιστική απαίτηση. Η ρευστότητα χρηματοδοτείται κυρίως από καταθέσεις, με το μερίδιο άλλων μέσων, όπως ομολόγων, να παραμένει χαμηλό.
Τα Μη Εξυπηρετούμενα Δάνεια (ΜΕΔ) μειώθηκαν τον Ιούνιο 2022 στα €2,9 δισ., (11,2% των συνολικών δανείων) παραμένοντας ουσιαστικά αμετάβλητα από τα τέλη του 2021. Παράλληλα, ο λόγος των προβλέψεων προς ΜΕΔ (δείκτης κάλυψης) διαμορφώθηκε στο 46,2% τον Ιούνιο 2022 σημειώνοντας βελτίωση από το δείκτη ύψους 43,1% τον Δεκέμβριο του 2021.
Έχοντας ως βάση τις κύριες στρατηγικές επιδιώξεις της κυβέρνησης που στοχεύουν στη διατήρηση της μακροοικονομικής και δημοσιονομικής σταθερότητας, διασφαλίζοντας ταυτόχρονα τη κοινωνική συνοχή, με τον Προϋπολογισμό 2023 και το ΜΔΠ 2024-2025, διασφαλίζεται η βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών μέσω της ορθολογικής διαχείρισης των δημόσιων πόρων, λαμβάνοντας υπόψη το δύσκολο οικονομικό περιβάλλον που μας περιβάλλει και την αβεβαιότητα που εμπερικλείει, και αξιοποιώντας τα νέα διαθέσιμα χρηματοδοτικά εργαλεία, με κυριότερα το Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (ΣΑΑ) και το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα ΘΑΛΙΑ, έμφαση δίνεται στην ενίσχυση του κοινωνικού κράτους και στην προώθηση της μετάβασης σε μια πράσινη και ψηφιακή οικονομία. Συν τω χρόνο, ο μεσοπρόθεσμος δημοσιονομικός προγραμματισμός του κράτους συμπεριλαμβανομένων των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων που προωθούνται, έχει ευθυγραμμιστεί με τον μακροχρόνιο προσανατολισμό, όπως αυτός καταγράφεται στη ‘Μακροχρόνια Στρατηγική για τη Βιώσιμη Ανάπτυξη της Κύπρου μέχρι το 2035’ (η Στρατηγική). Το Υπουργικό Συμβούλιο, στη συνεδρία του ημερομηνίας 18/5/2021, ενέκρινε το Μηχανισμό Διακυβέρνησης για την υλοποίηση, επικαιροποίηση και αναδιαμόρφωση της Στρατηγικής.
Η Στρατηγική θα υλοποιηθεί μέσα από 242 προτεινόμενες οριζόντιες και τομεακές δράσεις, 92 από τις οποίες περιλαμβάνονται πλήρως ή μερικώς στο Σχέδιο Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, καθώς και μια σειρά μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων της Στρατηγικής καλύπτονται και μέσω των Ταμείων Πολιτικής Συνοχής αλλά και άλλων πηγών μέσω του εθνικού Προϋπολογισμού.
Στο πλαίσιο της στρατηγικής επιδίωξης της διατήρησης της κοινωνικής συνοχής, σημαντική εξέλιξη αποτελεί η θεσμοθέτηση μέσα στο 2022 του Εθνικού Κατώτατου Μισθού, μέσα από μια διαδικασία τριμερούς συνεργασίας κράτους, εργοδοτών και εργαζομένων. Ο Εθνικός Κατώτατος Μισθός έχει θεσμοθετηθεί με ημερομηνία εφαρμογής την 1η Ιανουαρίου 2023 και έχει καθοριστεί στα €940 για πλήρη απασχόληση, ποσό το οποίο είναι μειωμένο κατά 55 ευρώ στους πρώτους έξι μήνες απασχόλησης, ύψος το οποίο αντιστοιχεί στο 58,2% του διάμεσου μηνιαίου μισθού το 2021, ο οποίος σύμφωνα με τα στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας ανερχόταν στα €1.614.
Περαιτέρω, μέσα στο 2022 προωθήθηκαν σημαντικές φορολογικές μεταρρυθμίσεις για η βελτίωση της φορολογικής συμμόρφωσης και διαφάνειας, αλλά και την προσέλκυση εταιρειών, στο πλαίσιο της Στρατηγικής Προσέλκυσης Εταιρειών και Ταλέντων. Πρόσθετα, σημαντικές ενέργειες βρίσκονται σε εξέλιξη για την προώθηση της πράσινης μετάβασης της οικονομίας, που είναι μια από τις σημαντικότερες προκλήσεις που έχουμε να αντιμετωπίσουμε, στο πλαίσιο και των ευρωπαϊκών μας υποχρεώσεων που απορρέουν από την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία: (α) σχεδιασμός ενός πράσινου προϋπολογισμού, (β) ενέργειες για την έκδοση πράσινου/βιώσιμου κρατικού ομολόγου και (γ) ενέργειες για την προώθηση πράσινης φορολογικής μεταρρύθμισης.
Το κείμενο που ακολουθεί χωρίζεται σε τέσσερα (4) κεφάλαια. Στο Κεφαλαίο 1 παρουσιάζονται οι μακροοικονομικές εξελίξεις στην Κύπρο και διεθνώς το 2022 και οι προβλέψεις για την περίοδο 2023-2025, καθώς και οι εξελίξεις στο χρηματοοικονομικό τομέα. Στο Κεφαλαίο 2 παρουσιάζονται οι εξελίξεις που αφορούν τα δημοσιονομικά μεγέθη, ενώ γίνεται και ανάλυση βιωσιμότητας του δημόσιου χρέους. Στο Κεφάλαιο 3 παρουσιάζονται οι εξελίξεις σχετικά με τη διαχείριση του δημόσιου χρέους και τη χρηματοδότηση. Στο Κεφαλαίο 4 παρουσιάζονται οι στρατηγικές επιδιώξεις της Κυβέρνησης, που έχουν στόχο τη διασφάλιση μιας βιώσιμης τροχιάς ανάπτυξης τα επόμενα χρόνια. Τέλος, στο Κεφαλαίο 5 παρουσιάζεται ο Προϋπολογισμός του 2023 και το ΜΔΠ 2023-2025.
