ΔΙΕΥΘΥΝΤΙΚΗ ΠΕΡΙΛΗΨΗ
Μακροοικονομικές εξελίξεις
Η οικονομία της Κύπρου κατά το πρώτο εξάμηνο του 2023 κατέγραψε θετικό ρυθμό ανάπτυξης του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος (ΑΕΠ) της τάξης του 2,7% (μετρήσεις όγκου, στοιχεία διορθωμένα ως προς τις εποχικές διακυμάνσεις και εργάσιμες μέρες), σε σύγκριση με το αντίστοιχο εξάμηνο του 2022. Συγκεκριμένα, με βάση τις τελευταίες εκτιμήσεις της Στατιστικής Υπηρεσίας, κατά το 1 ο τρίμηνο του 2022 σε ετήσια βάση το εποχικά διορθωμένο ΑΕΠ σε σταθερές τιμές παρουσίασε αύξηση 3,4%, ενώ κατά το 2 ο τρίμηνο του 2022 καταγράφηκε ετήσια αύξηση της τάξης του 2,3%. Οι φθινοπωρινές προβλέψεις του Υπουργείου Οικονομικών για την ανάπτυξη της οικονομίας για το 2023 συνολικά, έχουν αναθεωρηθεί προς τα κάτω, σε σύγκριση με τις προβλέψεις που παρουσιάστηκαν τον περασμένο Απρίλιο στο Πρόγραμμα Σταθερότητας 2023-2026 (Απρίλιος 2023). Συγκεκριμένα, ο ρυθμός ανάπτυξης το 2023 αναμένεται να κυμανθεί γύρω στο 2,4% σε πραγματικούς όρους, σε σύγκριση με την εαρινή πρόβλεψη για ρυθμό ανάπτυξης 2,8% του Προγράμματος Σταθερότητας.
Η απασχόληση, σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία των Εθνικών Λογαριασμών της Στατιστικής Υπηρεσίας, αυξήθηκε κατά 1,5% σε άτομα κατά το 2ο τρίμηνο του 2023 και σε ώρες εργασίας κατά 1,3%, σε σύγκριση με το αντίστοιχο τρίμηνο του 2022. Κατά το 1ο εξάμηνο του τρέχοντος έτους, η απασχόληση σε άτομα αυξήθηκε κατά 1,8% και σε ώρες εργασίας κατά 2%, σε σύγκριση με το αντίστοιχο εξάμηνο του 2022. Το ποσοστό ανεργίας (15+), με βάση τα στοιχεία της Έρευνας Εργατικού Δυναμικού, κατά το 1ο εξάμηνο του 2023 διαμορφώθηκε στο 6,4% (6,8% το 2023Τ1 και 5,9% το 2023Τ2), έναντι ποσοστού ανεργίας 6,7% το 1ο εξάμηνο του 2022. Για ολόκληρο το 2023, η εκτίμηση είναι ότι, η ανεργία θα κυμανθεί γύρω στο 6,4%, από 6,8% που κυμάνθηκε κατά το 2022.
Ο Δείκτης Τιμών Καταναλωτή (ΔΤΚ), κατά την περίοδο Ιανουαρίου-Αυγούστου 2023, σημείωσε ετήσια ποσοστιαία μεταβολή της τάξης του 4%, σε σύγκριση με πληθωρισμό 8,3% κατά την αντίστοιχη περίοδο του προηγούμενου χρόνου. Από τον Ιούλιο 2022 ο πληθωρισμός παρουσίασε καθοδική πορεία, από ποσοστό 10,9% σε 1,5% τον Ιούλιο 2023. Τον Αύγουστο 2023 σημειώθηκε μικρή αύξηση στο ποσοστό του πληθωρισμού και ανήλθε στο 2,6%. Τη μεγαλύτερη επίδραση στη μεταβολή του ΔΤΚ κατά το οκτάμηνο Ιανουάριος-Αύγουστος 2023, είχαν οι κατηγορίες ‘Τρόφιμα και μη Αλκοολούχα Ποτά’, ‘Στέγαση, Ύδρευση, Ηλεκτρισμός και Υγραέριο’ και ‘Εστιατόρια και Ξενοδοχεία’ οι οποίες συνεισέφεραν θετικά με 1,7, 0,9 και 0,5 ποσοστιαίες μονάδες στον πληθωρισμό, αντίστοιχα. Ανοδική πορεία παρουσίασε και ο δομικός πληθωρισμός κατά το υπό αναφορά οκτάμηνο, ο οποίος ανήλθε στο 5,3% σε σύγκριση με 4,3% την αντίστοιχη περίοδο το 2022. Για ολόκληρο το 2023, εκτιμάται ότι ο πληθωρισμός θα κυμανθεί γύρω στο 3,8%, σε σύγκριση με 8,4% το 2022.
Οι κοινωνικοί δείκτες για την ανισότητα και τη φτώχεια συνέχισαν να καταγράφουν βελτίωση, ως αποτέλεσμα του βελτιωμένου οικονομικού περιβάλλοντος.
Το ποσοστό του πληθυσμού που βρισκόταν σε Κίνδυνο Φτώχιας, δηλαδή το διαθέσιμο εισόδημα του βρισκόταν κάτω από το Χρηματικό Όριο Κινδύνου Φτώχιας, παρουσίασε μικρή μείωση, φτάνοντας στο 13,8% σε σχέση με 14,3% που ήταν το 2020.
Tο 2022, το ποσοστό του πληθυσμού που βρίσκονταν σε Κίνδυνο Φτώχιας ή σε Κοινωνικό Αποκλεισμό (δείκτης AROPE – πληθυσμός που ζούσε σε νοικοκυριά με διαθέσιμο εισόδημα κάτω από το όριο της φτώχιας ή ζούσε σε νοικοκυριά με σοβαρή υλική και κοινωνική στέρηση ή ζούσε σε νοικοκυριά με πολύ χαμηλό δείκτη έντασης εργασίας), συνέχισε την πτωτική του πορεία των τελευταίων χρόνων και μειώθηκε στο 16,7% (ή 150.000 άτομα), σημειώνοντας σημαντική βελτίωση σε σύγκριση με την προηγούμενη χρονιά που ανερχόταν στο 17,3% (σύμφωνα με δημοσίευση της Στατιστικής Υπηρεσίας η μείωση του δείκτη AROPE το 2022 αντιστοιχεί σε 4.000 άτομα).
Σύμφωνα με το βασικό μακροοικονομικό σενάριο, η οικονομία το 2024 αναμένεται να ανακάμψει από την επιβράδυνση του 2023 και να αναπτυχθεί με έναν υψηλότερο ρυθμό. Ακολούθως, η οικονομία αναμένεται να επιταχύνει ξανά και να επιστρέψει σε κανονικούς ρυθμούς, με τον τουριστικό τομέα και τους συναφείς κλάδους να αναμένεται να έχουν ανακάμψει πλήρως έως το 2023 και να παρουσιάσουν περαιτέρω άνοδο. Η ανάπτυξη την περίοδο 2024-2026 θα υποστηριχθεί κυρίως από την εγχώρια αγορά και πιο συγκεκριμένα την ιδιωτική κατανάλωση και τις επενδύσεις παγίου κεφαλαίου.
Συγκεκριμένα, ο ρυθμός ανάπτυξης της οικονομίας το 2024 αναμένεται να κυμανθεί γύρω στο 2,9% και τα έτη 2025-2026 να κυμανθεί κατά μέσο όρο γύρω στο 3,2% σε πραγματικούς όρους. Στην αγορά εργασίας, το ποσοστό ανεργίας το 2024 αναμένεται να μειωθεί στο 5,8% του εργατικού δυναμικού, και ακολούθως, με την περαιτέρω βελτίωση της αγοράς εργασίας, να περιορισθεί στο 5,3% το 2025 και στη συνέχεια στο 5,0% το 2026. Ο πληθωρισμός το 2024 προβλέπεται να κυμανθεί γύρω στο 2,5% και για το 2025-2026 αναμένεται να κυμανθεί στο 2,0% αντίστοιχα.
Οι κίνδυνοι που περιβάλλουν τις αναθεωρημένες μακροοικονομικές προβλέψεις για την κυπριακή οικονομία που παρουσιάζονται στην παρούσα έκδοση είναι κυρίως αρνητικοί. Οι κύριοι κίνδυνοι για το βασικό μακροοικονομικό σενάριο προκύπτουν από πιο δυσμενείς εξωτερικές προοπτικές, τα επιτόκια να παραμείνουν υψηλότερα για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, ψηλότερες τιμές πετρελαίου, ακραίων καιρικών συνθηκών και γεωπολιτικής αστάθειας, αλλά και από χαμηλότερες από τις αναμενόμενες επιδόσεις των εξαγωγών που δεν σχετίζονται με τον τουρισμό λόγω των κυρώσεων. Θετικοί κίνδυνοι (δηλαδή παράγοντες που θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε μεγαλύτερο από τον προβλεπόμενο ρυθμό ανάπτυξης) αποτελούν μια υψηλότερη από την προβλεπόμενη υλοποίηση ιδιωτικών επενδυτικών σχεδίων και μια καλύτερη απόδοση του τουριστικού τομέα.
Σημειώνεται, όμως, ότι, κατά τη συγγραφή του παρόντος κειμένου και ενώ οι φθινοπωρινές προβλέψεις έχουν ολοκληρωθεί, έχει ξεσπάσει μια επιπρόσθετη πηγή πιθανής οικονομικής αστάθειας λόγω της πρόσφατης έναρξης πολεμικής σύρραξης στο Ισραήλ και τη Λωρίδα της Γάζας μετά από τις τρομοκρατικές επιθέσεις της Χαμάς. Οι τελευταίες εξελίξεις στην περιοχή της Μέσης Ανατολής, εντείνουν την αβεβαιότητα στην περιοχή και αναμένεται να δυσχεράνουν μία ήδη επιβαρυμένη κατάσταση σε σχέση με τις διεθνείς τιμές της ενέργειας και τις εφοδιαστικές αλυσίδες. Καθώς στο παρόν στάδιο είναι αδύνατον να προβλεφθεί η διάρκεια της σύρραξης και το μέγεθος της καταστροφής που αυτή μπορεί να προκαλέσει, δεν είναι δυνατόν να ποσοτικοποιηθούν οι όποιοι κίνδυνοι στην κυπριακή οικονομία.
Δημοσιονομικές εξελίξεις και δημόσιο χρέος
Το δημοσιονομικό ισοζύγιο της Γενικής Κυβέρνησης κατά το 1ο εξάμηνο του 2023 ήταν πλεονασματικό ύψους €240,7 εκ. και ως ποσοστό του ΑΕΠ 0,8%, σε σύγκριση με έλλειμμα ύψους €120,2 εκ. κατά το αντίστοιχο εξάμηνο του προηγούμενου έτους (-0,4% του ΑΕΠ). Αντίστοιχα, το πρωτογενές ισοζύγιο, δηλαδή το ισοζύγιο εξαιρουμένου του κόστους εξυπηρέτησης του δημόσιου χρέους, ήταν πλεονασματικό κατά την υπό αναφορά περίοδο και ανήλθε στα €434,7 εκ., σε σύγκριση με πρωτογενές πλεόνασμα ύψους €84,1 εκ. κατά το αντίστοιχο εξάμηνο του προηγούμενου χρόνου. Ως ποσοστό του ΑΕΠ, το πρωτογενές ισοζύγιο κατά το 1ο εξάμηνο του 2023 ήταν πλεονασματικό της τάξης του 1,5% σε σύγκριση με πρωτογενές πλεόνασμα ύψους 0,3% κατά το αντίστοιχο εξάμηνο του 2022.
Σύμφωνα με τις αναθεωρημένες προβλέψεις του Υπουργείου Οικονομικών για ολόκληρο το 2023, το δημοσιονομικό ισοζύγιο της Γενικής Κυβέρνησης αναμένεται να παραμείνει πλεονασματικό ύψους €728,7 εκ., ή πλεόνασμα 2,5% ως ποσοστό του ΑΕΠ. Το δημοσιονομικό ισοζύγιο κατά το 2024 προβλέπεται να παρουσιάσει βελτίωση 0,3 ποσοστιαίων μονάδων του ΑΕΠ και να ανέλθει σε πλεόνασμα 2,8% του ΑΕΠ. Για τo έτος 2025 το δημοσιονομικό ισοζύγιο προβλέπεται να παραμείνει ύψους 2,8% του ΑΕΠ, ενώ για το 2026 προβλέπεται ότι θα περιοριστεί κατά 0,2 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ και να ανέλθει σε πλεόνασμα 2,6% του ΑΕΠ.
Το δημόσιο χρέοςως ποσοστό του ΑΕΠ εκτιμάται να μειωθεί στο 81,8% τέλος του 2023, σε σύγκριση με 88,2% το 2022, ενώ αναμένεται να συνεχίσει την πτωτική του πορεία και να περιοριστεί στο 74,7% του ΑΕΠ το 2024, στο 69,5% το 2025 και μέχρι το τέλος του 2026 προβλέπεται να μειωθεί περαιτέρω στο 63% του ΑΕΠ.
Χρηματοοικονομικές εξελίξεις
Ο τραπεζικός τομέας παραμένει καλά κεφαλαιοποιημένος. Ο δείκτης πρωτοβάθμιων κεφαλαίων CET1 σημείωσε αύξηση στο 18,9% τον Ιούνιο 2023 σε σχέση με 17,8% στα τέλη του 2022, ενώ ο συνολικός δείκτης φερεγγυότητας σημείωσε βελτίωση στο 23,3% τον Ιούνιο 2023 από 21,3% στα τέλη του 2022. Στην ενίσχυση της κεφαλαιακής θέσης συνείσφερε η αυξημένη κερδοφορία καθώς και οι εκδόσεις ομολόγων στις οποίες προχώρησαν οι δύο μεγαλύτερες κυπριακές τράπεζες.
Η σημαντική αύξηση των επιτοκίων που ξεκίνησε τον Ιούλιο 2022 λειτούργησε ιδιαίτερα ευεργετικά στην κερδοφορία του τραπεζικού τομέα. Εξαιρουμένων των υποκαταστημάτων τρίτων χωρών, στους πρώτους έξι μήνες του 2023 καταγράφηκαν κέρδη ύψους €584 εκ. στο κυπριακό τραπεζικό σύστημα λόγω των σημαντικών επιτοκιακών εσόδων από την πλεονάζουσα ρευστότητα αλλά και από το δανειακό χαρτοφυλάκιο. Το 2022 καταγράφηκαν κέρδη ύψους €223 εκ. ενώ το 2021 καταγράφηκαν κέρδη €18 εκ.
Με τη σημαντική ενίσχυση της κερδοφορίας και κατ’ επέκταση των κεφαλαιακών αποθεμάτων, ο τραπεζικός τομέας θα διαθέτει ενισχυμένους πόρους για να αντιμετωπίσει τυχόν επιδείνωση της ποιότητας χαρτοφυλακίου αλλά και να επενδύσει στην τεχνολογική αναβάθμιση.
Όσον αφορά τη ρευστότητα, οι κυπριακές τράπεζες συνεχίζουν να διατηρούν σχετικά υψηλά αποθέματα με το δείκτη κάλυψης ρευστότητας (Liquidity Coverage Ratio) και το δείκτη καθαρής σταθερής χρηματοδότησης (Net Stable Funding Ratio) να υπερβαίνουν σημαντικά την ελάχιστη κανονιστική απαίτηση. Η ρευστότητα χρηματοδοτείται κυρίως από καταθέσεις, με το μερίδιο άλλων μέσων, όπως ομολόγων, να παραμένει χαμηλό.
Οι καταθέσεις στο κυπριακό τραπεζικό σύστημα ανήλθαν στα €51,8 δισ. τον Αύγουστο 2023, παραμένοντας ουσιαστικά σε σταθερό επίπεδο από τον Δεκέμβριο του 2022 (€52,1 δισ.), ενώ σύνολο των δανείων μειώθηκε στα €25,0 δισ. τον Αύγουστο του 2023, έναντι €26,1 δισ. τον Δεκέμβριο του 2022 .
Τα Μη Εξυπηρετούμενα Δάνεια (ΜΕΔ) συνεχίζουν να σημειώνουν βελτίωση, αφού ανέρχονταν στα €2,1 δισ. τον Ιούνιο 2023 (8,7% των συνολικών δανείων) σε σύγκριση με €2,3 δισ. στα τέλη 2022. Παράλληλα, ο λόγος των προβλέψεων προς ΜΕΔ (δείκτης κάλυψης) διαμορφώθηκε στο 50,4% τον Ιούνιο 2023 σημειώνοντας βελτίωση από το δείκτη ύψους 47,5% τον Δεκέμβριο του 2022.
Το κείμενο που ακολουθεί χωρίζεται σε τέσσερα (4) κεφάλαια. Στο Κεφαλαίο 1 παρουσιάζονται οι μακροοικονομικές εξελίξεις στην Κύπρο και διεθνώς το 2023 και οι προβλέψεις για την περίοδο 2024-2026, καθώς και οι εξελίξεις στο χρηματοοικονομικό τομέα. Στο Κεφαλαίο 2 παρουσιάζονται οι εξελίξεις που αφορούν τα δημοσιονομικά μεγέθη, ενώ γίνεται και ανάλυση βιωσιμότητας του δημόσιου χρέους. Στο Κεφάλαιο 3 παρουσιάζονται οι εξελίξεις σχετικά με τη διαχείριση του δημόσιου χρέους και τη χρηματοδότηση. Στο Κεφαλαίο 4 παρουσιάζονται οι στρατηγικές επιδιώξεις της Κυβέρνησης, που έχουν στόχο τη διασφάλιση μιας βιώσιμης τροχιάς ανάπτυξης τα επόμενα χρόνια. Τέλος, στο Κεφαλαίο 5 παρουσιάζεται ο Προϋπολογισμός του 2024 και το ΜΔΠ 2024-2026.
