Κύριε Πρόεδρε,

Κυρίες και κύριοι βουλευτές,

Είναι με συναίσθηση ευθύνης αλλά και με σεβασμό που βρίσκομαι σήμερα ενώπιον σας, για τρίτη συνεχόμενη χρονιά, για την επίσημη παρουσίαση του Κρατικού Προϋπολογισμού για το 2016.

Και θα ήθελα και φέτος, πριν από κάθε άλλο, να εκφράσω την εκτίμηση και τις ευχαριστίες μου προς το Νομοθετικό Σώμα για την συνεργασία αλλά και για τις δύσκολες, αλλά αναγκαίες και σωστές αποφάσεις της Βουλής κατά τη διάρκεια της χρονιάς που μας πέρασε.

Αυτές οι αποφάσεις ευθύνης επέτρεψαν στην χώρα μας να πραγματοποιήσει καθοριστικά βήματα προς την κατεύθυνση της ανάκαμψης. Επέτρεψαν στους παραγωγικούς τομείς να λειτουργήσουν σε ένα περιβάλλον σταθερότητας. Συνέβαλαν στην αποκατάσταση της επενδυτικής εμπιστοσύνης. Μπορέσαμε με αυτό τον τρόπο να ανακτήσουμε την χαμένη αξιοπιστία μας στις διεθνείς αγορές. Και οδηγήσαμε την οικονομία μας σε έξοδο από την πιο βαθιά και παρατεταμένη ύφεση που αντιμετώπισε ποτέ.

Ξανά λοιπόν, θα ήθελα να εκφράσω τις ευχαριστίες μου αλλά και την βεβαιότητα ότι εάν με τον ίδιο υπεύθυνο τρόπο συνεχίσουμε, θα τα καταφέρουμε και θα μετατρέψουμε οριστικά την Κύπρο σε μια χώρα της ανάπτυξης και της προκοπής.

Ήδη οι παραγωγικοί τομείς της οικονομίας μας έδειξαν ότι διαθέτουν αντοχές και προοπτικές. Σε αυτούς οφείλεται η καταγεγραμμένη πλέον ανάκαμψη της οικονομίας μας. Και είναι αυτές τις προοπτικές που πρέπει να διαφυλάξουμε και να στηρίξουμε, συνεχίζοντας την μεταρρυθμιστική προσπάθεια.

Οι εργαζόμενοι, οι επαγγελματίες, οι μικρές και μεγάλες επιχειρήσεις του τόπου μας, όλοι όσοι συνθέτουν τον παραγωγικό μας ιστό, συμπεριφέρθηκαν αυτά τα δύσκολα χρόνια με αξιοσημείωτη σοβαρότητα και υπευθυνότητα.

Συμπεριφέρθηκαν οι συμπολίτες μας με τρόπο που εξέπληξε τον κάθε ξένο παρατηρητή, αλλά και με τρόπο που στέλνει σε όλους εμάς, σε εμάς που φέρουμε την ευθύνη των αποφάσεων, ένα ξεκάθαρο μήνυμα:

Ότι η ίδια σοβαρότητα και υπευθυνότητα πρέπει να χαρακτηρίζει και τις δικές μας επιλογές. Ότι για να πάμε μπροστά πρέπει να συνεχίσουμε την προσπάθεια με αποφασιστικότητα και σύνεση. Ότι η οδός του λαϊκισμού, της μεμψιμοιρίας και της άρνησης δεν οδηγεί πουθενά.

Ότι και τις πολιτικές μας διαφωνίες πρέπει να τις διαχειριζόμαστε υπεύθυνα. Ότι πρέπει να βρίσκουμε το σθένος να αντιστεκόμαστε σε πιέσεις που δεν εξυπηρετούν το ευρύτερο συμφέρον. Ότι δεν έχουν θέση οι προεκλογικές σκοπιμότητες και οι προσωπικοί πολιτικοί υπολογισμοί. Ότι πρέπει βεβαίως να επιδιώκουμε τη συναίνεση και τη συνεννόηση, πρέπει να βρίσκουμε διεξόδους, αλλά πρέπει κυρίως να έχουμε την τόλμη και την διάθεση να λαμβάνουμε τελικά τις αποφάσεις που πρέπει.

Και πρέπει να συνεχίσουμε να λαμβάνουμε αποφάσεις, πρέπει να συνεχίσουμε να προωθούμε μεταρρυθμίσεις και αλλαγές επειδή χωρίς αμφιβολία, και παρά την σημαντική πρόοδο, έχουμε ακόμη δρόμο να διανύσουμε.

Κύριε Πρόεδρε

Κυρίες και κύριοι βουλευτές,

Επιτρέψετε μου να αναφερθώ πιο συγκεκριμένα στις βασικές πτυχές της οικονομίας ξεκινώντας από το χρηματοπιστωτικό μας σύστημα.

Είναι γεγονός ότι το χρηματοπιστωτικό σύστημα της χώρας μας αποτελούσε ως πρόσφατα μια από τις βασικές εστίες προβλημάτων της κυπριακής οικονομίας. Επέφερε το τραπεζικό μας σύστημα σοβαρό πλήγμα στην οικονομία μας, έχει πληγεί όμως και το ίδιο από λανθασμένες εποπτικές και πολιτικές αποφάσεις. Όπως για παράδειγμα, από την απόφαση για την απομείωση του ελληνικού δημοσίου χρέους, απόφαση πιθανώς αναπόφευκτη και αναγκαία, η οποία όμως έπρεπε να συνοδευτεί από την έγκαιρη και αποφασιστική στήριξη του κυπριακού τραπεζικού συστήματος. Δυστυχώς, αντί της στήριξης επιλέξαμε τον αναπνευστήρα.  

Κάποιος όμως πρέπει να ανατρέξει στην περίοδο της επίπλαστης ευφορίας της προηγούμενης δεκαετίας για να εντοπίσει την απαρχή των προβλημάτων. Η αλόγιστη πιστωτική επέκταση, δηλαδή ο υπερδανεισμός, αποτελούσε το βασικό χαρακτηριστικό εκείνης της περιόδου. Ξένες καταθέσεις εισέρρεαν στις κυπριακές τράπεζες, λόγω και των ψηλών επιτοκίων εκείνης της εποχής, οι οποίες διοχετεύονταν στην αγορά υπό τη μορφή οικιστικών και καταναλωτικών δανείων και δανείων προς τον τομέα της ανάπτυξης γης.

Η πιστωτική επέκταση στήριζε, βέβαια, την ανάπτυξη της οικονομίας. Και με τη σειρά της, η ανάπτυξη στήριζε και τα δημόσια οικονομικά. Αυτή όμως η ανάπτυξη δεν ήταν βιώσιμη. Ήταν ανάπτυξη που στηριζόταν σε ξύλινα ποδάρια. Τα οποία, στην πρώτη δυσκολία έσπασαν.

Υπάρχουν βαρύτατες ευθύνες για τους τραπεζίτες, για τους επόπτες αλλά και για όσους δανείζονταν πέραν των δυνατοτήτων τους. Υπάρχουν βεβαίως και ευθύνες πολιτικές, επειδή υπήρχαν ευκαιρίες παρέμβασης για διόρθωσης, μπορούσαν να προληφθούν κάποια πράγματα, αλλά απουσίαζε η τόλμη και η διάθεση.

Ακόμη και στο θέμα των δανείων, στο οποίο σωστά σήμερα επικεντρώνουμε την προσοχή μας και τις παρεμβάσεις μας, πρέπει να σημειωθεί ότι όχι μόνο ο τρόπος παραχώρησης τους ήταν αλόγιστος αλλά ούτε καν σωστή καταγραφή δεν γινόταν. Ούτε και παρακολουθούσε κάποιος συστηματικά, στη βάση ενιαίων ορισμών και κριτηρίων, εάν τα δάνεια εξυπηρετούνταν. Συχνά, όταν υπήρχε υποθήκη το δάνειο θεωρείτο υγειές και εξυπηρετούμενο, έστω και εάν οι δόσεις δεν καταβάλλονταν. Μέσα σε αυτό το ανεπαρκές πλαίσιο υπήρξαν αρκετοί δυστυχώς που έλαβαν δάνεια και δεν πλήρωσαν ποτέ τους ούτε και ένα ευρώ. Μικροί και μεγάλοι δανειολήπτες. Και έπρεπε δυστυχώς να καταρρεύσει το σύστημα για να ασχοληθούμε με το πρόβλημα του ιδιωτικού δανεισμού.

Με προβληματίζει μάλιστα το γεγονός ότι ακόμη και σήμερα καταγράφονται συμπεριφορές που δεν δείχνουν σωστή διάγνωση και αναγνώριση των λαθών. Και που περίπου μας λένε ότι πρέπει να επιστρέψουμε στα παλιά, όπως είχαμε για χρόνια βολευτεί.

Κυρίες και κύριοι Βουλευτές,

Να σας διαβεβαιώσω ότι η προσπάθεια σήμερα, σε σχέση με το χρηματοπιστωτικό σύστημα, δεν έχει ως στόχο την επιστροφή στα παλιά. Στόχος είναι η δημιουργία ενός καλύτερου και πιο αξιόπιστου τραπεζικού συστήματος. Που θα εμπνέει εμπιστοσύνη και θα διαχειρίζεται υπεύθυνα τις καταθέσεις των συμπολιτών μας. Και το οποίο θα διοχετεύει δάνεια στην οικονομία και τους παραγωγικούς τομείς στη βάση σωστής αξιολόγησης των δεδομένων και δυνατοτήτων του δανειολήπτη.

Σημαντική παράμετρος για τη σωστή λειτουργία του τραπεζικού συστήματος είναι η εποπτεία. Μια σειρά από νέες νομοθεσίες και νέους εποπτικούς κανόνες έχουν ενισχύσει το εποπτικό πλαίσιο ενώ σημαντικότατη εξέλιξη ήταν η ένταξη των κυπριακών τραπεζών κάτω από την άμεση εποπτεία της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, στο πλαίσιο της Τραπεζικής Ένωσης. Το νέο εποπτικό πλαίσιο είναι και πρέπει να είναι αυστηρό. Πρέπει να είναι και αποτελεσματικό. Αλλά σίγουρα όχι γραφειοκρατικό ή επιβαρυντικό.

Και πρέπει να πω, πως παρά την δεδομένη πλέον μεταφορά εξουσιών σε ευρωπαϊκό επίπεδο, ο ρόλος της Κεντρικής Τράπεζας της Κύπρου παραμένει σημαντικότατος. Να εκφράσω την ικανοποίηση μου για την εκπεφρασμένη πρόθεση της Κεντρικής Τράπεζας να κινηθεί προς την κατεύθυνση της αναδιοργάνωσης και του εκσυγχρονισμού τόσο σε επίπεδο δομών, όσο και σε επίπεδο διακυβέρνησης. Θέλουμε μια αποτελεσματική, ανεξάρτητη και αξιόπιστη Κεντρική Τράπεζα, και αυτό επιβάλλει την ριζοσπαστική μεταρρύθμιση του ίδιου του θεσμού. Καλώ την Κεντρική Τράπεζα να κινηθεί ταχύτατα προς αυτή την κατεύθυνση εκφράζοντας παράλληλα την ετοιμότητα της κυβέρνησης για συνεργασία, ενώ δεδομένη θεωρώ τη συνεργασία και στήριξη και της Νομοθετικής

Εξουσίας.  

Άλλη σημαντική παράμετρος είναι η κεφαλαιουχική επάρκεια και η ρευστότητα του τραπεζικού συστήματος.

Να θυμίσω ότι η τραπεζική κρίση κορυφώθηκε λόγω της αδυναμίας άντλησης κεφαλαίων σε συνδυασμό με τη συνεχή αποδυνάμωση της θέσης ρευστότητας των τραπεζών. Έφευγαν αποστολές, σας θυμίζω, δεξιά και αριστερά για να φέρουν ξένα κεφάλαια, στην Κίνα και αλλού, χωρίς καμία επιτυχία. Δεν μας εμπιστευόταν κανείς. Με κλονισμένη λοιπόν την εμπιστοσύνη, ξεκίνησε μια ανεξέλεγκτη εκροή καταθέσεων. Από το 2011 μέχρι το 2013, όταν επιβλήθηκαν τελικά τα περιοριστικά μέτρα, απωλέσαμε δισεκατομμύρια καταθέσεων που μεταφέρθηκαν στο εξωτερικό. Έτσι διογκώθηκε και ο ELA.

Έκτοτε τα πράγματα έχουν αλλάξει και η εμπιστοσύνη σε ένα πολύ μεγάλο βαθμό έχει αποκατασταθεί. Οι κυπριακές τράπεζες κατάφεραν να προσελκύσουν ξένους επενδυτές και να ενισχύσουν δραστικά την κεφαλαιουχική τους θέση. Οι καταθέσεις, για πρώτη φορά φέτος μετά από χρόνια, αυξάνονται. Και ακριβώς, μια από τις σημαντικότερες θετικές εξελίξεις της χρονιάς που μας πέρασε ήταν η πλήρης άρση των περιοριστικών μέτρων που είχαν επιβληθεί μετά την κατάρρευση της Λαϊκής Τράπεζας το 2013.  

Οι μεγαλύτερες και πιο δραστικές αλλαγές έγιναν, ίσως, στον Συνεργατισμό. Δυστυχώς στο παρελθόν ο Συνεργατισμός λειτουργούσε χωρίς επαρκή έλεγχο και εποπτεία. Δεν υπήρχαν καν κριτήρια καταλληλότητας για διευθυντές και επιτρόπους. Κανένας δεν ήξερε εάν κάποιοι έδιναν δάνεια στον εαυτό τους, ούτε και εάν αυτά εξοφλούνταν. Κάποιοι εκμεταλλεύτηκαν την ιδιαιτερότητα του Συνεργατισμού, επιφέροντας πλήγμα και κόστος το οποίο επωμίστηκε ο φορολογούμενος. Τα τελευταία χρόνια έχουν γίνει άλματα. Ο εποπτικός έλεγχος δεν θα μπορούσε να είναι πιο αυστηρός. Ο διορισμός διευθυντών και διοικητικών στελεχών περνά από ιερά εξέταση. Ο ερασιτεχνισμός δίνει τη θέση του στον επαγγελματισμό και την αξιοπιστία. Βεβαίως, άλλο επαγγελματισμός και αξιοπιστία και άλλο η γραφειοκρατία και η ευθυνοφοβία και αυτό είναι ένα μήνυμα που στέλνω όχι μόνο προς τον Συνεργατισμό αλλά και προς όλες τις Τράπεζες.  

Ειδικά όμως για τον Συνεργατισμό, να πω πως το κράτος δύναται να προσφέρει μια τελευταία κεφαλαιουχική στήριξη, ως επιπρόσθετη θωράκιση, μέχρι το τέλος του έτους, πριν την έναρξη της ισχύος του νέου Ευρωπαϊκού πλαισίου και για τον σκοπό αυτό επιδιώκουμε να εξασφαλίσουμε τη σύμφωνη γνώμη της Γενικής Διεύθυνσης Ανταγωνισμού της ΕΕ. Πιστεύουμε σε αυτή την επένδυση, τα σχετικά νομοσχέδια είναι ενώπιον σας και σας καλώ να τα υπερψηφίσετε, έχοντας ακόμη υπόψη πως το συγκεκριμένο ποσό είναι επιλέξιμο και θα ανακτηθεί από την τελευταία δόση από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης.

Σημαντική ακόμη θεωρώ την επανέναρξη της διαδικασίας δανεισμού προς την πραγματική οικονομία. Όχι, επαναλαμβάνω, με τον αλόγιστο τρόπο του παρελθόντος, αλλά με σωστά κριτήρια και με όσο το δυνατόν χαμηλότερα δανειστικά επιτόκια. Κατά τη διάρκεια της χρονιάς που μας πέρασε έχουν ξεκινήσει πλέον, σταδιακά, να δίνονται και πάλι δάνεια και η αποκλιμάκωση των δανειστικών επιτοκίων συνεχίστηκε. Έχουμε σήμερα τα πιο χαμηλά δανειστικά επιτόκια που είχαμε ποτέ στην Κύπρο. Υπάρχουν όμως περιθώρια περαιτέρω αποκλιμάκωσης, και γι’ αυτό οι προσπάθειες πρέπει να συνεχιστούν.

Υποβοηθητικό ρόλο προς αυτή την κατεύθυνση διαδραματίζουν τα προγράμματα χρηματοδότησης της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης, προγράμματα που απευθύνονται κυρίως προς μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις και τα οποία, μετά από συστηματική προσπάθεια δύο ετών, βρίσκονται πλέον σε πλήρη εξέλιξη και συνεχώς εξετάζουμε δυνατότητες περαιτέρω ενίσχυση τους.

Αυτό όμως που θα απελευθερώσει πλήρως τον κύκλο του χρήματος, είναι η αντιμετώπιση του προβλήματος των μηεξυπηρετούμενων δανείων. Στις αιτίες έχω ήδη αναφερθεί. Υποχρέωση μας όμως είναι να κοιτάξουμε μπροστά και να βρούμε λύσεις σε αυτό το σοβαρότατο πρόβλημα που επιβαρύνει τις προοπτικές ανάπτυξης. Η ανάκαμψη της οικονομίας είναι πράγματι η βασικότερη προϋπόθεση για την εξυπηρέτηση των δανείων, όμως από μόνη της δεν αρκεί.

Πρέπει να υπάρχει παράλληλα και η εργαλειοθήκη, με εκείνα τα νομοθετικά εργαλεία, που θα επιτρέπουν και θα ενθαρρύνουν της βιώσιμες αναδιαρθρώσεις και διευθετήσεις. Πέραν λοιπόν από τη δημιουργία συνθηκών οικονομικής ανάκαμψης έχουμε προωθήσει, με τη δική σας έγκριση, νέες νομοθεσίες που διέπουν τα θέματα Αφερεγγυότητας και Εκποιήσεων, έχουμε διασφαλίσει την έναρξη της λειτουργιάς του θεσμού του Τραπεζικού Διαμεσολαβητή, έχει ρυθμιστεί το ζήτημα της έκδοσης τίτλων ιδιοκτησίας αλλά και το ζήτημα της πώλησης δανείων. Έχει, εκ μέρους της Κεντρικής Τράπεζας, απλοποιηθεί η σχετική Οδηγία για τις Αναδιαρθρώσεις. Αυτά τα νέα εργαλεία δεν είναι τέλεια, υπάρχουν πιθανώς περιθώρια για περαιτέρω βελτιώσεις, αλλά συνθέτουν ένα ικανοποιητικό πλαίσιο το οποίο πρέπει τώρα να τύχει εφαρμογής.

Το μόνο άλλο εργαλείο που θα μπορούσε επίσης να θεσπιστεί είναι μια Εταιρεία Διαχείρισης, που θα αξιοποιούσε τις νέες αυτές νομοθετικές ρυθμίσεις και θα αγόραζε και η ίδια δάνεια από τις τράπεζες. Η επιλογή εξετάζεται με βασικό όμως περιοριστικό παράγοντα την χρηματοδότηση του.

Το σημαντικότερο είναι να απαλλαγούν κάποιοι από νοοτροπίες και αντιλήψεις που απλώς αναβάλλουν τη λήψη αποφάσεων. Είτε, σε κάποιες περιπτώσεις, είναι τράπεζες που δεν τολμούν να λάβουν σωστές αποφάσεις αναδιάρθρωσης, είτε είναι δανειολήπτες που νομίζουν πως έχουν πάρει δανεικά και αγύριστα.

Πάντως είναι ενθαρρυντικό το γεγονός της επιτάχυνσης του ρυθμού των αναδιαρθρώσεων που καταγράφεται τους τελευταίους μήνες.

Κύριε Πρόεδρε,

Κυρίες κύριοι Βουλευτές,

Η δεύτερη, εξίσου σημαντική, εστία προβλημάτων της οικονομίας μας αφορούσε τα δημόσια οικονομικά. Προς όσους το αρνούνται και επιλέγουν να επικεντρώνονται μόνο στα τραπεζικά, απλώς θα ήθελα να υπενθυμίσω ότι στις αρχές του 2013 παραλάβαμε δημόσια ταμεία εντελώς εξαντλημένα. Στην κυριολεξία. Και με μερικά δισεκατομμύρια δημοσίου χρέους που έπρεπε να εξοφληθούν μέσα σε 2-3 μήνες. Το δημοσιονομικό ισοζύγιο ήταν για χρόνια ελλειμματικό και κυμαινόταν μεταξύ του 5-6%. Και είναι εύκολο να καταρτίζεις προϋπολογισμούς με τις δαπάνες να υπερβαίνουν συστηματικά τα έσοδα και να αφήνεις τον λογαριασμό στους επόμενους. Να ξέρουμε όμως, ότι τελικά, τον λογαριασμό είναι ο φορολογούμενος συμπολίτης μας που τον πληρώνει.    

Κυρίες και κύριοι,

Την πολιτική των ελλειμμάτων την έχουμε αφήσει πίσω μας. Όπως έχουμε αφήσει πίσω μας και την πρακτική των επαναλαμβανόμενων έκτακτων μέτρων ή πακέτων, τα θυμάστε είμαι βέβαιος, που φόρτωναν ουσιαστικά τα ελλείμματα του κράτους στα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις. Αυτή και εάν είναι πολιτική της λιτότητας.  

Εδώ και δύο χρόνια υπάρχει ένα οριακό και μόνο έλλειμμα που δεν υπερβαίνει το 1%. Αυτή είναι η τελική μας εκτίμηση για τη φετινή χρονιά ενώ το προβλεπόμενο έλλειμμα του προϋπολογισμού του 2016 είναι κοντά στο μηδέν.

Δημοσιονομικό Ισοζύγιο

Και όταν το έλλειμμα κυμαίνεται μεταξύ του 0-1% για τρίτη συνεχόμενη χρονιά, σημαίνει πως τα δημόσια οικονομικά έχουν ουσιαστικά εξυγιανθεί και ισοσκελιστεί.

Αυτό με τη σειρά του έχει θετική αντανάκλαση στη πορεία του δημοσίου χρέους, του οποίου η ανοδική πορεία έχει επίσης αναστραφεί.

Δημόσιο Χρέος

Σημαντικότατες όμως παράμετροι είναι η διάρκεια αλλά και το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους. Μέσα από την άντληση χαμηλότοκου και μακροχρόνιου δανεισμού από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης και το ΔΝΤ αλλά και τις πράξεις δανεισμού από τις διεθνείς αγορές και οι δύο αυτές παράμετροι που επηρεάζουν την βιωσιμότητα του χρέους έχουν βελτιωθεί δραστικά. Το μέσο σταθμικό επιτόκιο έχει μειωθεί κατά τη διάρκεια του έτους στο 2.75% σε σχέση με 4,2% το τέλος του 2012. Η μέση σταθμική διάρκεια έχει αυξηθεί στα 8,1 έτη σε σχέση με 4,7 έτη το τέλος του 2012.

Κατ’ ακρίβεια η δημοσιονομική προσαρμογή αλλά και τα περιθώρια στον προϋπολογισμό που επιτρέπουν την ένταξη νέων έργων υποδομής προκύπτουν σε ένα μεγάλο βαθμό από την σημαντική μείωση των τόκων που το κράτος καλείται να πληρώσει για την εξυπηρέτηση του χρέους.

Να αναφέρω πως ο Προϋπολογισμός του 2016 όπως και το Μεσοπρόθεσμο Δημοσιονομικό Πλαίσιο ενσωματώνει μεγάλο μέρος των μεταρρυθμίσεων της Διαχείρισης Δημοσίων Οικονομικών που στοχεύει στην αύξηση της ευελιξίας και της υπευθυνότητας στη διαχείριση των πιστώσεων και στην στροφή προς ένα προϋπολογισμό δραστηριοτήτων και εκροών.

Κυρίως όμως ενσωματώνει μια συνειδητή προσπάθεια συγκράτησης των δημοσίων δαπανών.

Η μια μεγάλη κατηγορία δαπανών αφορά το δημόσιο μισθολόγιο. Εδώ η προσπάθεια επικεντρώθηκε κυρίως στην πλήρη απαγόρευση, με ελάχιστες εξαιρέσεις, των προσλήψεων στον δημόσιο τομέα. Οι συνεχείς προσλήψεις στο δημόσιο αποτελούσαν μια ανεύθυνη διαχρονική πρακτική και ευθύνονται σε μεγάλο βαθμό για τον εκτροχιασμό των δημοσίων οικονομικών. Ενδεικτικά αναφέρω, πως στην περίοδο 20082012 υπήρξε αύξηση της απασχόλησης στον δημόσιο τομέα κατά 3.000, από 49.300 σε 52.300. Έκτοτε, η απασχόληση στον δημόσιο τομέα έχει μειωθεί κατά 4.164 άτομα. Με νομοθετική πρόταση που έχει σήμερα εγκρίνει το Υπουργικό Συμβούλιο εισηγούμαστε παράταση της απαγόρευσης πλήρωση κενών θέσεων για ακόμη ένα χρόνο.

Είναι όμως γι’ αυτό τον λόγο που επιβάλλεται η ενίσχυση της κινητικότητας στο σύνολο του δημόσιου τομέα και όχι μόνο στην κεντρική κυβέρνηση. Είναι αδιανόητο να υπάρχουν ανάγκες σε μια υπηρεσία, να υπάρχουν πλεονάσματα προσωπικού σε μια άλλη υπηρεσία ή οργανισμό και να μην υπάρχει τρόπος μετακίνησης του προσωπικού εκεί που υπάρχει ανάγκη. Και η μόνη επιλογή να είναι τελικά οι προσλήψεις. Και γι΄αυτό απευθύνω κάλεσμα για θετική τοποθέτηση της Βουλής επί του νομοσχεδίου που έχουμε καταθέσει και το οποίο καθιερώνει μια θεσμοθετημένη διαδικασία μετακινήσεων και αποσπάσεων.

Οι μισθοί είναι βεβαίως παγοποιημένοι και για το 2016. Και εδώ όμως προκύπτει η ανάγκη έγκαιρης ψήφισης του νομοσχεδίου που επίσης είναι ενώπιον σας και το οποίο καθιερώνει μια αξιόπιστη και μετρήσιμη διαδικασία συνδέοντας τις μελλοντικές αυξήσεις στο μισθολόγιο με τον ρυθμό ανάπτυξης της οικονομίας.

Μεγάλη προσπάθεια έγινε και σε σχέση με τη μείωση των υπερωριών. Σε σύγκριση με το 2012, η μείωση των δαπανών για υπερωρίες υπερβαίνει το 35%.

Η άλλη μεγάλη κατηγορία δημοσίων δαπανών είναι οι κοινωνικές δαπάνες. Δεν έχουν μειωθεί οι κοινωνικές δαπάνες την τελευταία διετία, ούτε έχουν γίνει πιο αυστηρά τα κριτήρια για τους δικαιούχους, έχει γίνει όμως κάτι πολύ πιο σημαντικό: Μέσα από τις συστηματικές προσπάθειες του Υπουργείου Εργασίας έχει εγκαθιδρυθεί ένα νέο πλαίσιο κοινωνικής πολιτικής, που βασίζεται στη διαφάνεια, με συγκέντρωση αρμοδιοτήτων που ήταν διάσπαρτες σε διάφορα υπουργεία και με καθιέρωση μιας αξιόπιστης διαδικασίας ελέγχου των αιτημάτων. Μέσα από αυτή τη διαδικασία 12,000 οικογένειες που δεν λάμβαναν καμία στήριξη, τώρα λαμβάνουν ενώ άλλες 8,000 οικογένειες που λάμβαναν μερική μόνο στήριξη, τώρα καλύπτονται πλήρως. Αλλά την ίδια ώρα, έμειναν εκτός όσοι προηγουμένως καταχρηστικά λάμβαναν επιδόματα την στιγμή που είχαν ψηλά εισοδήματα και καταθέσεις.

Στο πλαίσιο της δημοσιονομικής πειθαρχίας καθιερώσαμε επίσης μια νέα αυστηρή διαδικασία για την παραχώρηση, έλεγχο και παρακολούθηση κρατικών εγγυήσεων οι οποίες αποτελούν δυνητική υποχρέωση και η διαχείριση των οποίων ήταν διαχρονικά ανεπαρκής.  

Να προσθέσω ακόμη πως για μας ο εξορθολογισμός των δαπανών είναι ταυτισμένος με την διαφάνεια. Εδώ και δύο μέρες είναι δημοσιευμένα από το Γενικό Λογιστήριο του κράτους πλήρη και λεπτομερή στοιχεία για το σύνολο των δημοσίων δαπανών για την περασμένη χρονιά, ανά υπηρεσία και ανά υπουργείο, πρακτική που θα επαναλαμβάνεται πλέον σε ετήσια βάση. Σημαντικό εργαλείο διαχείρισης      των δημοσίων οικονομικών είναι και οι συμψηφισμοί οφειλών, που έφτασαν ήδη τα 70εκ.  

Ο εξορθολογισμός των δαπανών μας επέτρεψε να υλοποιήσουμε τον βασικότερο στόχο μας σε σχέση με τα δημόσια οικονομικά: Την εξυγίανση χωρίς να χρειαστεί η επιβολή καμίας πρόσθετης φορολογικής επιβάρυνσης. Πολλοί έλεγαν ότι κάθε φορά που θα ερχόταν η Τρόικα, θα άφηνε πίσω της νέους φόρους και επιβαρύνσεις. Αποτρέψαμε αυτό το ενδεχόμενο. Και όχι μόνο δεν έχουν επιβληθεί νέοι φόροι από την άνοιξη του 2013 και μετά, αλλά έχουμε αρχίσει να παρέχουμε φορολογικά κίνητρα και ελαφρύνσεις. Και αυτός ακριβώς είναι ο πολιτικός μας προσανατολισμός.

Οι δαπάνες θα αυξάνονται με σύνεση, μόνο στο βαθμό που επιτρέπει η αντίστοιχη αύξηση των εσόδων. Και πράγματι για το 2016 υπάρχει μια μικρή αύξηση των δαπανών, ύψους 1.4% ενώ μεγαλύτερη αύξηση 5% παρουσιάζουν οι αναπτυξιακές δαπάνες λόγω της συμπερίληψης νέων έργων. Δεν ξεφεύγουμε όμως από τα καθορισμένα όρια και δεν επιστρέφουμε στα ελλείμματα.

Το σύνολο των δημοσιονομικών περιθωρίων που θα δημιουργούνται, θα αποδίδονται πίσω στα νοικοκυριά και τις επιχειρήσεις με πρόσθετες, σταδιακές και συνετές φορολογικές ελαφρύνσεις.  

Για να είναι όμως εφικτές οι μελλοντικές ελαφρύνσεις πρέπει παράλληλα να διαφυλαχτεί και να ενισχυθεί η φοροεισπρακτική ικανότητα του κράτους και να παταχθεί η φοροδιαφυγή. Η φοροδιαφυγή βέβαια, δεν πρόκειται να παταχθεί με επικοινωνιακές ατάκες που επαναλαμβάνονται μια δύο φορές τον χρόνο. Και εδώ επιβάλλεται σοβαρότητα και συγκεκριμένες πράξεις.  

Προς αυτή την κατεύθυνση μπορώ να σας ενημερώσω ότι η διαδικασία ενοποίησης των φορολογικών τμημάτων, που στόχο έχει την ενίσχυση των δυνατοτήτων και τις συνέργειες στη λειτουργία, προχωρεί κανονικά.

Η νέα μονάδα που έχει συσταθεί και η οποία φέρει την ευθύνη της συστηματικής παρακολούθησης των 266 μεγαλύτερων φορολογουμένων που καταβάλλουν συνολικά το 40% των φορολογικών εισπράξεων του κράτους, επίσης βρίσκεται από φέτος σε πλήρη λειτουργία.

Στόχος για την επόμενη περίοδο είναι η μηχανογραφική ενίσχυση του Τμήματος Φορολογίας.

Έχει επίσης ξεκινήσει η αξιοποίηση των νέων νομοθετικών εργαλείων που έχουν θεσπιστεί. Έχουν ήδη δεσμευτεί τα πρώτα ποσά, €1εκ. περίπου, από τραπεζικούς λογαριασμούς οφειλετών που ενώ είχαν προφανώς την δυνατότητα, δεν εκπλήρωναν τις υποχρεώσεις τους.

Σε σχέση δε με την Λίστα Λαγκάρντ γίνεται μια συστηματική και αθόρυβη εργασία και αυτό που μπορώ να σας πω είναι πως η ταυτοποίηση έχει ολοκληρωθεί, αφορά 361 λογαριασμούς με συνολικές καταθέσεις κατά το 2005-06 ύφους €827 εκ. εκ των οποίων σχεδόν 200εκ ανήκουν σε πρόσωπα που είτε δεν σχετίζονται με την Κύπρο είτε δεν είναι κάτοικοι Κύπρου. Για τις υπόλοιπες όμως περιπτώσεις οι πρώτες φορολογίες θα επιβληθούν μέχρι το τέλος αυτού του μήνα.

Κύριε Πρόεδρε,

Κυρίες και κύριοι Βουλευτές,

Είναι γνωστή η άποψη ότι η δημοσιονομική εξυγίανση ισοδυναμεί με ευημερία των αριθμών η οποία όμως οδηγεί την πραγματική οικονομία σε όλο και βαθύτερη ύφεση.

Ποτέ δεν συμμερίστηκα αυτή την προσέγγιση. Ποτέ δεν θεώρησα ότι η ανάπτυξη μπορεί να επιτευχθεί με τα ελλείμματα. Και μπορώ πλέον να παρουσιάσω χειροπιαστά αποτελέσματα που επιβεβαιώνουν ότι η συνετή διαχείριση των δημοσίων οικονομικών, όχι μόνο δεν υπονομεύει την αναπτυξιακή προοπτική, αλλά αντιθέτως την στηρίζει. Ειδικά όταν συνδυάζεται με την προώθηση διαρθρωτικών αλλαγών και μεταρρυθμίσεων.

Ρυθμός ανάπτυξης (τριμηνιαία βάση)

Φέτος αναμένουμε τον ψηλότερο ρυθμό ανάπτυξης που είχαμε τα τελευταία 7 χρόνια. Ρυθμό ανάπτυξης γύρω στο 1.5%, που θα είναι κοντά, ίσως και να υπερβαίνει τον μέσο όρο της ευρωζώνης.

Μέσα από τις προσπάθειες των παραγωγικών τομέων της οικονομίας, μέσα από τις κοινές μας αποφάσεις, μέσα από τις πολιτικές που έχουμε ακολουθήσει έχουμε πετύχει την ανάκαμψη. Διαψεύδοντας έτσι έμπρακτα την συνθηματολογία για αντιαναπτυξιακές πολιτικές. Διαψεύδοντας ευχάριστα τις εκτιμήσεις της τρόικας και άλλων.    

Ρυθμός ανάπτυξης (ετήσιος)

Τομείς όπως ο τουρισμός, οι υπηρεσίες και η ναυτιλία έχουν κρατήσει την οικονομία μας όρθια και συνέβαλαν καθοριστικά στην έξοδο από την ύφεση. Και εξακολουθούν να διαθέτουν προοπτικές για περαιτέρω ανάπτυξη. Ειδικά σε σχέση με τον τουρισμό, να πω αντιμετωπίστηκε με απόλυτη επιτυχία το αναπόφευκτο κλείσιμο των Κυπριακών Αερογραμμών. Η επιβατική κίνηση φέτος είναι αυξημένη κατά 3.5% σε σχέση με τη περασμένη χρονιά. Έχει επίσης υπερκαλυφθεί η μείωση των τουριστικών αυξήσεων από την Ρωσική αγορά με αύξηση στις συνολικές αφίξεις που υπερβαίνει το 7% και των εσόδων που υπερβαίνει το 3%.

Αλλά και στον τομέα των ακινήτων, που έχει πληγεί περισσότερο από κάθε άλλο από την κρίση των τελευταίων ετών, υπάρχουν πλέον ενδείξεις ότι η ζήτηση αναζωογονείται και η αγορά ανακάμπτει. Ενδεικτικά αναφέρω ότι οι πωλήσεις είναι αυξημένες κατά 6% σε σχέση με πέρυσι. Σημαντικές θεωρώ και τις επενδύσεις που έχουν γίνει στον τομέα των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.  

Μέσα από την ανάπτυξη, πρέπει να τονίσω, υπηρετούνται και άλλοι κορυφαίοι στόχοι της οικονομικής πολιτικής, με πρώτιστο αυτό της μείωσης της ανεργίας.

Η ανεργία παραμένει σε ιδιαίτερα ψηλά επίπεδα. Είναι όμως ενθαρρυντικό το γεγονός ότι η πορεία ανόδου έχει ανακοπεί και καταγράφεται η πρώτη αποκλιμάκωση.

Και πρέπει να συνειδητοποιήσουμε πως για να δούμε την ανεργία να μειώνεται περαιτέρω, για να δημιουργηθούν ευκαιρίες και θέσεις εργασίας πρέπει να συνεχίσουμε την ίδια πορεία και να διασφαλίσουμε ότι η ανάπτυξη θα εδραιωθεί και θα ενισχυθεί.

Και έχω έντονη την άποψη ότι η αναπτυξιακή προοπτική μπορεί και πρέπει να ενισχυθεί ακόμη περισσότερο. Είναι σημαντική η επάνοδος σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης, αλλά πρέπει να θέσουμε τον πήχη ακόμη πιο ψηλά.

Μπορούμε να μετατρέψουμε την Κύπρο σε μια ακόμη πιο παραγωγική και ανταγωνιστική οικονομία. Να την καταστήσουμε σε ακόμη πιο ελκυστικό προορισμό για ξένες επενδύσεις. Να απαλλάξουμε την οικονομία μας από στρεβλώσεις και βαρίδια που αποστερούν από την αναπτυξιακή προοπτική.

Έχω ήδη αναφερθεί στην μεταρρύθμιση της δημόσιας υπηρεσίας. Θα μπορούσα επίσης επιγραμματικά να αναφερθώ στην ανάγκη προσέλκυσης στρατηγικού συνεργάτη-επενδυτή σε οργανισμούς όπως η CYTA και τα Λιμάνια.

Είναι αδιανόητο να είναι σήμερα η CYTA ο τελευταίος τηλεπικοινωνιακός οργανισμός στον ευρωπαϊκό χώρο που λειτουργεί ως προέκταση της δημόσιας υπηρεσίας. Και δεν αποτελούν σοβαρή απάντηση τα του ξεπουλήματος. Στο κάτω κάτω, ας αφήσουμε την διαδικασία να τρέξει, μια διαδικασία ανοικτή, διαφανή και ανταγωνιστική και εάν το αποτέλεσμα ισοδυναμεί με ξεπούλημα, η Βουλή διατηρεί το δικαίωμα της μηέγκρισης.

Ούτε και πρέπει να υπάρχει η παραμικρή ανησυχία για τους εργαζόμενους την στιγμή που τα δικαιώματα τους έχουν διασφαλιστεί με τρόπο απόλυτο. Το ίδιο ισχύει και για την περίπτωση των λιμανιών τα οποία μπορεί να αποτελέσουν πνεύμονα ανάπτυξης για την οικονομία μας.

Η δογματική άρνηση δεν μπορεί να αποτελεί επιλογή. Ήταν αυτή η δογματική άρνηση που αποστέρησε από την Κύπρο την ευκαιρία λειτουργίας καζίνο. Τώρα η διαδικασία επιτέλους προχωρά και αναμένουμε ολοκλήρωση των διαδικασιών για αυτή την πολύ σημαντική επένδυση στα μέσα του επόμενου έτους.

Η μεταρρυθμιστική προσπάθεια δεν περιορίζεται σε αυστηρά οικονομικά θέματα. Είναι σε όλα τα επίπεδα.

Πριν από λίγους μήνες έγινε ένα σημαντικό εκσυγχρονιστικό βήμα στον χώρο της παιδείας. Έστω μετά από μια μεταβατική περίοδο, ξεκινά από το 2018 η πρόσληψη εκπαιδευτικών με βάση την καταλληλότητα και όχι μόνο με βάση την αρχαιότητα.

Στο αμέσως επόμενο διάστημα θα ληφθούν αποφάσεις σε σχέση με την μείωση της στρατιωτικής θητείας.

Ενώ κορυφαίας σημασίας θα είναι και το ζήτημα της μεταρρύθμισης του τομέα της υγείας και δεν μπορώ παρά να επαναλάβω αυτά που ο συνάδελφος μου Υπουργός Υγείας τόνισε, παρουσιάζοντας τον προϋπολογισμό του υπουργείου του, ότι δηλαδή σύντομα θα τεθούν ενώπιον σας για έγκριση οι δύσκολες αλλά αναγκαίες μεταρρυθμιστικές προτάσεις που θα επιφέρουν την διοικητική και οικονομική αυτονόμηση των δημοσίων νοσηλευτηρίων, ανοίγοντας έτσι τον δρόμο και για το ΓΕΣΥ. Και με αυτό τον τρόπο, θα κριθεί στην πράξη η διάθεση όλων μας να προωθήσουμε την σημαντική αυτή μεταρρύθμιση.   Κυρίες και κύριοι Βουλευτές,

Σας μεταφέρω ένα μήνυμα που πόρρω απέχει από την αυτοϊκανοποίηση και τον εφησυχασμό. Αντιθέτως, το μήνυμα μου, το μήνυμα της κυβέρνησης, είναι ότι έχουμε ακόμη πολλά να πράξουμε. Και ότι με την ίδια συνέπεια πρέπει να συνεχίσουμε την προσπάθεια ακόμη και όταν, πολύ σύντομα, θα έχουμε ολοκληρώσει το Μνημονιακό Πρόγραμμα.

Θα έχετε προσέξει ότι σχεδόν καθόλου δεν έχω αναφερθεί στο Μνημόνιο. Δεν έχω προσπαθήσει ούτε και σήμερα, όπως δεν έχω πράξει εδώ και δυόμιση-τρία χρόνια, να κρυφτώ πίσω από την Τρόικα υπονοώντας ότι η οικονομική μας πολιτική ήταν αποτέλεσμα εξαναγκασμού εκ μέρους των δανειστών μας.

Η εξυγίανση των δημοσίων οικονομικών και οι μεταρρυθμίσεις ήταν και παραμένουν κινήσεις που ο τόπος μας έχει ανάγκη. Διορθώνουν τις δικές μας υστερήσεις και δημιουργούν, όπως έχω παρουσιάσει, μια νέα προοπτική για την οικονομία και την χώρα μας.

Αυτή η προσέγγιση προδιαγράφει και τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να προσεγγίσουμε την ολοκλήρωση του Προγράμματος Στήριξης. Πρέπει να πραγματοποιήσουμε 1-2 κινήσεις ακόμη, να λάβουμε μια τελευταία δόση και στη συνέχεια να συνεχίσουμε την προσπάθεια με δική μας ευθύνη και με ακόμη μεγαλύτερη ένταση.

Η Τρόικα και το Μνημόνιο, όπως έχω ξανά πει, δεν ήταν ούτε ανάθεμα ούτε ευλογία. Ήταν μια ανάγκη που σύντομα θα πάψει να υφίσταται. Και θα πάψει να υφίσταται επειδή υλοποιήσαμε, με τη καθοριστική στήριξη της Βουλής, μια δύσκολη προσπάθεια που αποκατέστησε την εμπιστοσύνη και την αξιοπιστία της χώρας μας. Όπως αποτυπώνεται μεταξύ άλλων στις αποδόσεις των κυπριακών ομολόγων στις διεθνείς αγορές αλλά και στη σειρά αναβαθμίσεων από Οίκους Αξιολόγησης.

Αυτοί οι Οίκοι Αξιολόγησης όμως επιβεβαιώνουν με τον πιο ξεκάθαρο τρόπο ότι έχουμε ακόμη δρόμο να διανύσουμε. Έχουμε δρόμο να διανύσουμε μέχρι να φτάσουμε στο όριο της επενδυτικής βαθμίδας. Και επιβεβαιώνουν ταυτόχρονα ότι η εμπιστοσύνη και η αξιοπιστία εύκολα χάνεται και δύσκολα ανακτάται.

Και αυτό πρέπει να το έχουμε όλοι υπόψη μας σε σχέση με τις κινήσεις και τις επιλογές μας. Να κατανοήσουμε ότι στην οικονομική πολιτική δεν έχουν θέση ούτε τα πολιτικά παίγνια ούτε οι εμμονές.

Κύριε Πρόεδρε,

Κυρίες και κύριοι Βουλευτές,

Από αυτό το βήμα, στέλνω ένα ξεκάθαρο μήνυμα. Θα συνεχίσουμε την μεταρρυθμιστική προσπάθεια. Αυτός είναι ο προσανατολισμός, αυτή είναι κατεύθυνση του Προέδρου Αναστασιάδη και της κυβέρνησης του. Θα συνεχίσουμε να ανοίγουμε δρόμους. Θα μείνουμε προσηλωμένοι στην οδό του εκσυγχρονισμού και των αλλαγών. Θα συνεχίσουμε την προσπάθεια για ένα σύγχρονο κράτος, που να εξασφαλίζει την ευημερία και την προοπτική για όλους τους πολίτες.

Ξέρουμε ότι η πρώτος λόγος ανήκει σε εμάς. Ο τελευταίος λόγος όμως είναι δικός σας.

Είμαι αισιόδοξος για την πορεία της οικονομίας μας. Και είμαι βέβαιος πως μπορούμε να πετύχουμε την απαραίτητη συναίνεση και συνεννόηση για να προχωρήσουμε.

Εάν υπάρχει κάτι που με ανησυχεί είναι το αντιμεταρρυθμιστικό και λαϊκίστικο DNA που κάποιοι δυστυχώς κουβαλούν. Αυτοί θα μας βρουν απέναντι.

Θα ολοκληρώσω κύριε Πρόεδρε, εκφράζοντας την ελπίδα και την προσδοκία ότι σε ένα χρόνο από σήμερα, όταν θα έχουμε ξανά αυτή τη συζήτηση, ότι όχι μόνο θα έχουμε ακόμη πιο εδραιωμένη και ισχυρή την ανάκαμψη και της ανάπτυξη της οικονομίας μας, αλλά ότι θα έχουμε μια οικονομία και μια πατρίδα επανενωμένη.

Κύριε Πρόεδρε,

Έχετε στα χέρια σας τον Προϋπολογισμό για το 2016 τον οποίο σας καλώ να ψηφίσετε. Όλοι μαζί όμως, έχουμε την ευθύνη να οδηγήσουμε τον τόπο μας μπροστά.

Σας ευχαριστώ που με ακούσετε.