Ομιλία Υπουργού Οικονομικών, κ. Μάκη Κεραυνού με τίτλο:
«Οι κυριότερες διαφοροποιήσεις στο Πλαίσιο Οικονομικής Διακυβέρνησης και πώς αυτές επηρεάζουν την Κύπρο»
Τοποθεσία: Σπίτι της Ευρώπης
Ημερ.: 15 Φεβρουαρίου 2024 Ώρα: 10:00 π.μ.
Αξιότιμη κυρία Πρόεδρε της Βουλής των Αντιπροσώπων,
Αγαπητή κυρία Πρόεδρε της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Οικονομικών,
Αγαπητέ Πρόεδρε του Δημοσιονομικού Συμβουλίου,
Κυρίες και Κύριοι,
Θα ήθελα να αρχίσω την ομιλία μου, απευθύνοντας τα εύσημα στον Πρόεδρο και τα στελέχη του Δημοσιονομικού Συμβουλίου, καθώς και στην Πρόεδρο και τα Μέλη της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Οικονομικών, για την πρωτοβουλία της συνδιοργάνωσης αυτής της ιδιαίτερα χρήσιμης ενημερωτικής Ημερίδας για τους νέους κανόνες Δημοσιονομικής Διακυβέρνησης της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
θεωρώ πολύ σημαντική τη σημερινή Ημερίδα γιατί αφορά ένα πολύ επίκαιρο και σημαντικό θέμα, αυτό του νέου πλαισίου οικονομικής διακυβέρνησης που έχει συμφωνηθεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο και το οποίο επηρεάζει και καθορίζει από εδώ και πέρα την πορεία που πρέπει να ακολουθήσει η οικονομία μας και επομένως προσδιορίζει τους νέους οικονομικούς σχεδιασμούς που πρέπει να ακολουθούμε.
Η μεταρρύθμιση αυτή είναι αποτέλεσμα μιας μακρόχρονης και εντατικής δημόσιας διαβούλευσης της Ευρωπαϊκής Επιτροπής με τις χώρες-μέλη καθώς και με εμπλεκόμενους φορείς. Στη συνέχεια ακολούθησαν εντατικές συζητήσεις στα πλαίσια του Συμβουλίου των Υπουργών Οικονομικών, όπου οφείλω δε να αναφέρω ότι συμμετείχαμε καθοριστικά και βοηθητικά με συχνές και έντονες παρεμβάσεις μας. Ακολούθως, επιτεύχθηκε κατάληξη στα πλαίσια των τριλόγων, δηλαδή μεταξύ του Συμβουλίου ECOFIN, της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του Ευρωκοινοβουλίου, την περασμένη Παρασκευή, 10 Φεβρουαρίου 2024.
Κύριος στόχος της μεταρρύθμισης του πλαισίου οικονομικής διακυβέρνησης είναι να διασφαλιστούν υγιή και βιώσιμα δημόσια οικονομικά και παράλληλα να προωθηθεί η βιώσιμη ανάπτυξη, μέσω μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων.
Κυριότερη πρόκληση έχει αναδειχθεί ο τρόπος που θα διασφαλιστεί από τη μία η μεσοπρόθεσμη βιωσιμότητα των δημόσιων οικονομικών και από την άλλη η μετάβαση σε μια πιο πράσινη και ψηφιακή οικονομική ανάπτυξη, μέσω επενδύσεων και μεταρρυθμίσεων.
Βασική καινοτομία στο πλαίσιο της μεταρρύθμισης είναι η υιοθέτηση διαφοροποιημένης προσέγγισης έναντι κάθε κράτους μέλους, ώστε να λαμβάνεται υπόψη η δημοσιονομική θέση της κάθε χώρας. Αυτό θα επιτυγχάνεται μέσω της Ανάλυσης Βιωσιμότητας Χρέους (Debt Sustainability Analysis) για την κάθε χώρα από την Επιτροπή.
Με βάση τη μέθοδο αυτή, σε περίπτωση υψηλού δημόσιου χρέους και δημοσιονομικών ελλειμμάτων, αυτά θα μειώνονται με σταδιακό, ρεαλιστικό και φιλικό προς την ανάπτυξη τρόπο, επιτρέποντας την εφαρμογή μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων σε στρατηγικούς τομείς, όπως η ψηφιακή και η πράσινη μετάβαση.
Ως προς την πρακτική εφαρμογή του νέου πλαισίου, θα καθορίζονται πολυετείς ειδικές ανά χώρα δημοσιονομικές πορείες (expenditure paths) από την Επιτροπή. Τα κράτη-μέλη με δημόσιο χρέος άνω της τιμής αναφοράς του 60% του ΑΕΠ ή με δημοσιονομικό έλλειμμα άνω της τιμής αναφοράς του 3% του ΑΕΠ, θα καθορίζεται από την Επιτροπή ανώτατο όριο αύξησης ονομαστικών καθαρών δαπανών (nominal net expenditure growth), το οποίο θα υπολογίζεται με βάση τη δημοσιονομική προσαρμογή που θα απαιτείται για σταδιακή βελτίωση των δημοσιονομικών δεικτών. Ο δείκτης αυτός θα εξαιρεί τις δαπάνες για τόκους, έκτακτες δαπάνες, δαπάνες που αφορούν τον οικονομικό κύκλο (π.χ ανεργιακά επιδόματα που επηρεάζονται από τον οικονομικό κύκλο) και τυχόν συγχρηματοδότηση του κράτους για ευρωπαϊκά συγχρηματοδοτούμενα προγράμματα.
Η χρησιμοποίηση ενός τέτοιου δείκτη όπως έχω περιγράψει, μειώνει την πολυπλοκότητα σε σχέση με το προηγούμενο πλαίσιο διακυβέρνησης και ενισχύει τη διαφάνεια. Πιο συγκεκριμένα, σε σχέση δηλαδή με το προηγούμενο πλαίσιο, καταργείται ο στόχος του διαρθρωτικού ισοζυγίου (structural balance), του οποίου ο υπολογισμός έχει αξιολογηθεί ως πολύπλοκος και αμφιλεγόμενος, αφού βασιζόταν στον υπολογισμό του δυνητικού ρυθμού ανάπτυξης μιας χώρας.
Θα ήθελα να σημειώσω, ότι το κράτος-μέλος θα έχει τη δυνατότητα να ακολουθήσει διαφοροποιημένη δημοσιονομική πορεία από την προτεινόμενη από την Επιτροπή, μόνο σε περίπτωση που αυτό δικαιολογείται επαρκώς.
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα καταρτίζει ένα ενδεικτικό πλάνο με τις μελλοντικές καθαρές δαπάνες, το οποίο θα διαβιβάζεται στα κράτη μέλη σε χρόνο που να τους επιτρέπει να καταρτίζουν τα εθνικά Σχέδιά τους, αφού προηγηθεί διαβούλευση με την Επιτροπή. Η πορεία αυτή θα εξασφαλίζει ότι, έως το τέλος της εκάστοτε περιόδου δημοσιονομικής προσαρμογής, το δημόσιο χρέος θα βρίσκεται σε καθοδική πορεία ή θα διατηρείται σε συνετά επίπεδα κάτω του 60% σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα και ότι το προβλεπόμενο δημοσιονομικό έλλειμμα θα μειώνεται και θα διατηρείται σε επίπεδο κάτω του 3% του ΑΕΠ σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα.
Αυτό θα επιτυγχάνεται μέσω της κατάρτισης ενός μεσοπρόθεσμου δημοσιονομικού-διαρθρωτικού σχεδίου (medium term fiscal-structural Plan) διάρκειας τεσσάρων ή πέντε ετών, με το οποίο θα δεσμεύεται να ακολουθεί συγκεκριμένη δημοσιονομική πορεία, καθώς και να πραγματοποιεί δημόσιες επενδύσεις και μεταρρυθμίσεις που να διασφαλίζουν διαρκή και σταδιακή μείωση του χρέους.
Σημειώνεται ότι, με το νέο πλαίσιο διακυβέρνησης καταργείται το Πρόγραμμα Σταθερότητας και το Εθνικό Μεταρρυθμιστικό Πρόγραμμα που ετοίμαζαν μέχρι τώρα τα κράτη-μέλη.
Σημαντικό είναι το γεγονός ότι, οι χώρες θα μπορούν να επωφελούνται από πορείες προσαρμογής μεγαλύτερης διάρκειας έως και επτά έτη εάν δεσμευτούν να πραγματοποιήσουν μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις υπέρ της βιωσιμότητας και της ανάπτυξης.
Για την παράταση της περιόδου θα λαμβάνονται υπόψη οι επενδύσεις στο πλαίσιο του Μηχανισμού Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας, όσο αυτό βρίσκεται σε λειτουργία. Μετά το 2026, οποιοδήποτε αίτημα παράτασης της περιόδου, θα πρέπει να συνοδεύεται με νέες προτάσεις για μεταρρυθμίσεις και επενδύσεις.
Σημειώνεται επίσης ότι, έχουν υιοθετηθεί οι λεγόμενες διασφαλίσεις (safeguards), ώστε να επιτυγχάνεται μια ελάχιστη μείωση του δημόσιου χρέους, και επίτευξη περιθωρίου ασφαλείας κάτω από την τιμή αναφοράς του 3% για το δημοσιονομικό έλλειμμα.
Προβλέπεται επίσης η δημιουργία λογαριασμού ελέγχου για την παρακολούθηση αποκλίσεων από τις συμφωνηθείσες πορείες των καθαρών δαπανών. Η διαδικασία υπερβολικού ελλείματος θα ενεργοποιείται όταν ο λογαριασμός ελέγχου του κράτους μέλους υπερβαίνει ένα συγκεκριμένο ποσοστό του ΑΕΠ (πέραν του 0.5% του ΑΕΠ ανά έτος και 0.75% του ΑΕΠ συνολικά).
Το Συμβούλιο και η Επιτροπή θα προβαίνουν σε συνολική αξιολόγηση όλων των σχετικών παραγόντων που επηρεάζουν την αξιολόγηση της συμμόρφωσης του συγκεκριμένου κράτους μέλους με τα κριτήρια του ελλείμματος και/ή του χρέους. Στους παράγοντες αυτούς περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, ο βαθμός των προκλήσεων όσον αφορά το δημόσιο χρέος, το μέγεθος της απόκλισης, η πρόοδος στην υλοποίηση μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων και η αύξηση των κρατικών δαπανών για την άμυνα.
Το Συμβούλιο διατήρησε τους κανόνες της διαδικασίας υπερβολικού ελλείμματος στο βαθμό, που όταν κινείται η διαδικασία υπερβολικού ελλείμματος με βάση το κριτήριο του ελλείμματος, η διορθωτική πορεία των καθαρών δαπανών θα πρέπει να συνάδει με ελάχιστη ετήσια διαρθρωτική προσαρμογή ύψους τουλάχιστον 0,5 % του ΑΕΠ.
Σε σχέση με τις ρήτρες διαφυγής (escape clauses), με το νέο πλαίσιο υπάρχει η δυνατότητα παρεκκλίσεων είτε σε περίπτωση που επέλθει σοβαρή οικονομική ύφεση στη ζώνη του ευρώ ή την ΕΕ («γενική ρήτρα»), είτε σε εξαιρετικές περιστάσεις ύπαρξης γεγονότων που βρίσκονται εκτός του ελέγχου των εθνικών κυβερνήσεων και έχουν σημαντική επίπτωση στα δημόσια οικονομικά («ειδική ρήτρα»).
Σε σχέση με την Κύπρο, γενικότερα, θα μπορούμε να εφαρμόσουμε τη δημοσιονομική μας πολιτική με μεγαλύτερη ευελιξία, συνδυάζοντας ορθολογική δημοσιονομική πολιτική με αναπτυξιακή πολιτική, αφού θα υπάρχει περιθώριο για εφαρμογή επενδύσεων που συμβάλλουν στην ανάπτυξη.
Σε μεσοπρόθεσμο ορίζοντα, δεδομένου ότι η Κύπρος βρίσκεται πάνω από το όριο του χρέους, αυτό θα πρέπει να μειωθεί σταδιακά, κάτι το οποίο αναμένεται να επιτευχθεί γιατί συνάδει και με τις προβλέψεις μας.
Επίσης, θα λαμβάνονται σε μεγαλύτερο βαθμό υπόψη τα δημοσιονομικά χαρακτηριστικά της χώρας μας, ενώ ταυτόχρονα θα ενισχυθεί η εθνική ιδιοκτησία των μεσοπρόθεσμων δημοσιονομικών και μεταρρυθμιστικών σχεδίων, αφού θα μπορούμε να προτείνουμε τη δική μας δημοσιονομική προσαρμογή, δεδομένου βεβαίως ότι θα προβάλουμε επαρκείς δικαιολογίες.
Από την άλλη πλευρά, η Κύπρος θα πρέπει να καταρτίζει ένα μεσοπρόθεσμο πρόγραμμα μεταρρυθμίσεων και επενδύσεων για τουλάχιστον τετραετή περίοδο, το οποίο θα μας δεσμεύει για την περίοδο αυτή. Αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει να πραγματοποιείται πολύ προσεκτικός προγραμματισμός, ώστε να ελαχιστοποιείται ο κίνδυνος παρεκκλίσεων.
Καταληκτικά, εμείς ως Κυβέρνηση θεωρούμε γενικά ότι οι αλλαγές που έχουν επέλθει στο οικονομικό πλαίσιο οικονομικής διακυβέρνησης είναι προς τη σωστή κατεύθυνση και ότι είναι υποβοηθητικό για τις χώρες-μέλη της Ε.Ε. να εφαρμόσουν συνετές δημοσιονομικές και διαρθρωτικές πολιτικές, σε ένα ιδιαίτερα μεταβαλλόμενο και γεμάτο προκλήσεις διεθνές οικονομικό περιβάλλον.
Εναπόκειται σε εμάς πλέον η σωστή εφαρμογή του νέου αυτού πλαισίου και θα ήθελα να σας διαβεβαιώσω ότι αυτό θα πράξουμε, με συνέπεια και αποφασιστικότητα, προσδοκώντας βέβαια στη συνέχιση της καλής συνεργασίας με τη Βουλή των Αντιπροσώπων και ειδικά με την Κοινοβουλευτική Επιτροπή Οικονομικών.
Ευχαριστώ για την προσοχή σας.
