Κύριε Πρόεδρε, Κυρίες και Κύριοι Βουλευτές,
Βρίσκομαι σήμερα ενώπιον σας, για να παρουσιάσω τις βασικές κατευθύνσεις της οικονομικής πολιτικής και του κυβερνητικού προγράμματος, που αποτυπώνονται στον προτεινόμενο κρατικό προϋπολογισμό για το 2020 αλλά και στον τριετή δημοσιονομικό σχεδιασμό.
θα ήθελα πριν προβώ στην ανάλυση του προϋπολογισμού να ευχαριστήσω τον απερχόμενο Υπουργό Οικονομικών κύριο Χάρη Γεωργιάδη για το εξαιρετικό έργο που έχει φέρει εις πέρας, κάτω από ιδιαίτερα δύσκολες συνθήκες, ειδικά κατά την περίοδο της κρίσης. Έθεσε τον πήχη πολύ ψηλά για όλους τους επόμενους Υπουργούς Οικονομικών, συμπεριλαμβανομένου και εμένα. Η προσήλωση του στους στόχους, η αποφασιστικότητα, η διορατικότητα με την οποία πάντα ενεργούσε, αποτελεί παράδειγμα για όλους μας.
Επίσης, θα ήθελα να εκφράσω ενώπιον της Βουλής τη βούληση μου για ειλικρινή συνεργασία και διαβούλευση με τη Βουλή και όλα ανεξαιρέτως τα κοινοβουλευτικά κόμματα, ούτως ώστε σε πνεύμα συναίνεσης να μπορούμε να σχεδιάζουμε και να εφαρμόζουμε ωφέλιμες για τον τόπο πολιτικές.
Κύριε Πρόεδρε, Κυρίες και Κύριοι Βουλευτές,
Επανερχόμενος στο θέμα του κρατικού προϋπολογισμού για το 2020, επιτρέψετε μου πρώτα να αναφερθώ στην κατάσταση της κυπριακής οικονομίας όπως αυτή έχει διαμορφωθεί κατά τη διάρκεια του τελευταίου έτους. Το 2019 είναι το πέμπτο στη σειρά έτος θετικής ανάπτυξης της οικονομίας μας. Από το 2015 μέχρι σήμερα είχαμε μέσο ετήσιο ρυθμό οικονομικής μεγέθυνσης πέραν του 4%, επίδοση που κατατάσσει την Κύπρο στις πιο ψηλές θέσεις στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Για το 2020 προβλέπεται σχετική επιβράδυνση του ρυθμού μεγέθυνσης στο 2.9% από 3.2% που αναμένεται να κυμανθεί το 2019, παραμένοντας όμως σε υψηλά επίπεδα. Παρά τη σημαντική οικονομική δραστηριότητα, ο πληθωρισμός αναμένεται να παραμείνει σε σχετικά χαμηλά επίπεδα της τάξης του 1.2%.
Ιδιαίτερα θετική εξέλιξη αποτελεί η δραστική μείωση της ανεργίας, που έχει περιοριστεί περίπου στο 7.0% του εργατικού δυναμικού κατά το 2019 και προβλέπεται να μειωθεί περαιτέρω στο 6% το 2020. Το γεγονός ότι δεν ευημερούν μόνο οι αριθμοί αλλά βελτιώνεται και το βιοτικό επίπεδο των πολιτών αποδεικνύεται και μέσα από τη μείωση του ποσοστού φτώχειας στην Κύπρο, το οποίο μειώθηκε στο 24% το 2018, από 28% το 2013.
Είναι αδιαμφισβήτητη η εδραίωση της οικονομικής δραστηριότητας και η προώθηση νέων επενδύσεων. Είναι δεδομένο πλέον ότι η οικονομία έχει σταθεροποιηθεί και ότι η εμπιστοσύνη έχει αποκατασταθεί. Το γεγονός ότι τρεις οίκοι αξιολόγησης κατατάσσουν ήδη την Κύπρο σε επενδυτική βαθμίδα, αποτελεί απόδειξη ακριβώς της επαναφοράς της εμπιστοσύνης στην οικονομία μας.
Ειδικότερα, η Κυπριακή Δημοκρατία, από το 2013 μέχρι σήμερα, πέτυχε αναβάθμιση της πιστοληπτικής αξιολόγησης της μέχρι και 9 βαθμίδες. Πάνω σε αυτή την ισχυρή βάση εμπιστοσύνης, η Κυπριακή Δημοκρατία μπόρεσε για πρώτη φορά στην ιστορία της να εκδώσει στις διεθνείς αγορές Ομόλογα διάρκειας 30 ετών και μάλιστα σε χαμηλά – και κατ’ επέκταση – βιώσιμα επιτόκια. Ασφαλώς βοήθησαν και οι ευνοϊκές συνθήκες στις αγορές, αλλά – ας μη γελιόμαστε – χωρίς την ακλόνητη εμπιστοσύνη των επενδυτών στην κυπριακή οικονομία δεν θα μπορούσαν να επιτευχθούν αυτά τα εντυπωσιακά αποτελέσματα.
Στο βαθμό που κάποιος μπορεί να προβλέψει, εκτιμούμε ότι η θετική πορεία της οικονομίας θα συνεχιστεί και μεσοπρόθεσμα, παρά το κλίμα γενικής αβεβαιότητας που επικρατεί σε παγκόσμιο επίπεδο.
Οι πραγματικοί πρωταγωνιστές της ανάκαμψης αυτής είναι ασφαλώς οι συμπολίτες μας, οι εργαζόμενοι, οι επιχειρήσεις, το σύνολο δηλαδή των παραγωγικών δυνάμεων.
Κύριε Πρόεδρε, Κυρίες και Κύριοι Βουλευτές,
Η έκκληση μου είναι να αναλάβουμε από κοινού μια κοινή δέσμευση ότι θα συνεχίσουμε την προσπάθεια, ότι δεν θα επιστρέψουμε στις κακές πρακτικές του παρελθόντος και ότι δεν θα διστάσουμε ποτέ μπροστά στις δύσκολες αλλά καθοριστικές αποφάσεις ευθύνης, έτσι όπως δεν διστάσαμε στο παρελθόν Κυβέρνηση και Βουλή. Με πνεύμα σύνεσης και συναίνεσης, αλλά συνάμα και αποφασιστικότητας.
Η προσπάθεια δεν έχει ολοκληρωθεί και στην οικονομία δεν χωρούν εφησυχασμοί. Τουναντίον, ελλοχεύουν σημαντικοί εξωτερικοί κίνδυνοι. Η Ευρώπη διαπνέεται από γενικευμένη αβεβαιότητα λόγω της διαχείρισης του Brexit αλλά και την κλιμάκωση των εμπορικών εντάσεων μεταξύ των μεγάλων οικονομιών η οποία δημιουργεί μια τάση προστατευτισμού στο διεθνές εμπόριο η οποία μπορεί να έχει σημαντικές επιπτώσεις. Εντείνονται δε οι προβλέψεις για επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας το επόμενο διάστημα. Όλα αυτά καθιστούν τη θωράκιση της κυπριακής οικονομίας ακόμη πιο επιβεβλημένη και την ακολουθούμενη εθνική πολιτική συνετή.
Για παράδειγμα, θα πρέπει να διατηρήσουμε τη σταθερότητα του τραπεζικού μας συστήματος, η οποία έχει επιτευχθεί μέσα από πολλές θυσίες και λήψη πολύ δύσκολων αποφάσεων. Είναι χαρακτηριστικό το γεγονός ότι ο όγκος των μη-εξυπηρετούμενων δανείων, που παραμένουν εντός ισολογισμού τραπεζών, έχουν μειωθεί από τα €28.9 δις που ήταν στην κορύφωση τους το Φεβρουάριο του 2015, στα €9,8 δις τον Ιούνιο του 2019, που αποτελεί μείωση της τάξης του 66%.
Είναι προφανές ότι έχουν πραγματοποιηθεί πολύ σημαντικά βήματα στον τομέα αυτό της οικονομίας. Άλλαξαν πολλά σε σχέση με την εταιρική διακυβέρνηση των τραπεζών. Ο τραπεζικός δανεισμός είναι ξανά διαθέσιμος και μάλιστα με τα χαμηλότερα επιτόκια που είχαμε ποτέ στη χώρα μας. Οι διαδικασίες ελέγχου και έγκρισης δανείων είναι πλέον πολύ πιο αυστηρές, για να διοχετεύεται ο δανεισμός είτε σε παραγωγικές επενδύσεις και δραστηριότητες, είτε σε λογική κατανάλωση, και να προστατεύεται η οικονομία από τον υπερδανεισμό και τη μη βιώσιμη υπερκατανάλωση, φαινόμενα που μπορεί πρόσκαιρα να παρουσιάζονται ως ανάπτυξη και ευημερία, αλλά στο τέλος δημιουργούν φούσκες και μεταφράζονται σε Μη Εξυπηρετούμενα Δάνεια, όπως έγινε στο παρελθόν.
Οι τράπεζες άντλησαν νέα κεφάλαια και αύξησαν τις προβλέψεις τους, ενώ δημιούργησαν μηχανισμούς αναδιαρθρώσεων που προηγουμένως απουσίαζαν εντελώς.
Παρά τα θετικά βήματα στο τομέα αυτό, ταυτόχρονα θα πρέπει όλοι να κατανοήσουμε ότι το τραπεζικό μας σύστημα λειτουργεί πλέον κάτω από ένα ιδιαίτερα αυστηρό, απαιτητικό, πανευρωπαϊκό, εποπτικό και ρυθμιστικό πλαίσιο. Και ότι η πίεση θα είναι συνεχής μέχρι την πλήρη και οριστική εξυγίανση.
Όσον αφορά των τομέα των δημόσιων οικονομικών, θα πρέπει να διατηρήσουμε την συμμόρφωση μας προς τους ευρωπαϊκούς κοινούς δημοσιονομικούς κανόνες. Όπως γνωρίζετε, ούτε και σε αυτό τον πυλώνα της οικονομίας δεν ενεργούμε από μόνοι μας. Τουναντίον, υπάρχουν πλέον αυστηροί κανόνες σε σχέση με τα δημόσια οικονομικά, ενώ τα προσχέδια Προϋπολογισμών των χωρών-μελών της Ε.Ε. εξετάζονται και εγκρίνονται σε ετήσια βάση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Σε αυτά τα πλαίσια, παραμένουμε, δεσμευμένοι στην πολιτική των ισοσκελισμένων προϋπολογισμών, την οποία από το 2014 ακολουθούμε.
Από το 2016 λειτουργούμε με πλεονασματικό προϋπολογισμό, που για τη φετινή χρονιά υπολογίζεται στο 4% του ΑΕΠ, ίσως το ψηλότερο πλεόνασμα σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση. Για το 2020 προβλέπεται επίσης σημαντικό πλεόνασμα ύψους 2.7% του ΑΕΠ. Με αυτό τον τρόπο διασφαλίζουμε τη μείωση και τη βιωσιμότητα του δημοσίου χρέους σε μεσοπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο ορίζοντα.
Το δημόσιο χρέος κλιμακώθηκε το 2015 στο 108% του ΑΕΠ. Φέτος και παρά την επιβάρυνση του (λόγω κρατικής στήριξης του Συνεργατισμού) το 2018 όπου το δημόσιο χρέος αυξήθηκε στο 102.5%, το δημόσιο χρέος θα μειωθεί κάτω από το φράγμα του 100% και θα κυμανθεί γύρω στο 97,4% του ΑΕΠ. Τα επόμενα χρόνια αναμένεται να συνεχίσει την πτωτική πορεία το 2020 και να περιοριστεί περίπου στο 91.1% του ΑΕΠ. Αυτή η πτωτική πορεία του δημόσιου χρέους η οποία διασφαλίζεται μέσω των πλεονασματικών προϋπολογισμών είναι και η στάση ευθύνης που πρέπει να επιδείξουμε έναντι των παιδιών μας και των μελλοντικών γενεών για να μην τους μεταφέρουμε ένα δυσβάσταχτο λογαριασμό.
Ο προϋπολογισμός για το 2020 κινείται στα ίδια ακριβώς πλαίσια μιας ορθολογικής και αναπτυξιακής δημοσιονομικής πολιτικής. Προβλέπεται αύξηση των πρωτογενών δαπανών κατά περίπου 14% και με τις συνολικές δαπάνες γενικής κυβέρνησης να ανέρχονται στα €9.4 δις. Ταυτόχρονα, προβλέπονται συνολικά έσοδα περίπου €10 δις. Οι αριθμοί αυτοί αντικατοπτρίζουν ξεκάθαρα την αναπτυξιακή φιλοσοφία του Προϋπολογισμού που έχει τεθεί ενώπιον σας για ψήφιση.
Κυρίες και Κύριοι Βουλευτές,
Η συνετή δημοσιονομική πολιτική δεν πρέπει να ακολουθείται ούτω λόγω δογματικών αντιλήψεων, ούτε μόνο γιατί οι κανόνες της Ευρωπαϊκής Ένωσης το επιβάλλουν. Οφείλουμε να την τηρούμε για το καλό της οικονομίας και των συμπολιτών μας. Γιατί τα υγιή δημόσια οικονομικά σημαίνουν υγιή και βιώσιμη οικονομική μεγέθυνση. Είναι ένας από τους κύριους παράγοντες που καθορίζουν την αξιοπιστία της χώρας τόσο από τους οίκους αξιολόγησης όσο και από τους ίδιους τους επενδυτές, ντόπιους και ξένους που δημιουργούν εισοδήματα και θέσεις εργασίας. Όπως επίσης δημιουργούν δημόσια έσοδα και το απόθεμα εκείνο, μέσω του οποίου μπορούμε να σχεδιάσουμε και να εφαρμόσουμε μια ουσιαστική και όσον το δυνατό αποτελεσματική κοινωνική πολιτική η οποία ενισχύει το δίκτυ κοινωνικής προστασίας.
Μια κοινωνική πολιτική που υλοποιείται πλέον μέσα από το σωστό σχεδιασμό, μέσω του θεμελίου της μεταρρύθμισης του κράτους πρόνοιας που είναι το ΕΕΕ και άλλων κοινωνικών παροχών ύψους €0,92 δις Ευρώ. Το κοινωνικό κράτος ενισχύεται επίσης λόγω των σημαντικά αυξημένων δαπανών στον προϋπολογισμό του 2020 για την υγεία τα οποία ανέρχονται κοντά στο €1 δις, ενώ σημαντικός παραμένει και ο προϋπολογισμός για την παιδεία. Αξίζει να σημειωθεί ότι στον προϋπολογισμό δεν περιλαμβάνονται επιδόματα και συντάξεις που παρέχονται από το Υπουργείο Εργασίας, Πρόνοιας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων μέσω του ΤΚΑ, περιλαμβανομένων νέων πολιτικών που έχουν εφαρμοστεί για άρση διαχρονικών αδικιών του παρελθόντος όπως του Επιδόματος Πατρότητας και της Σύνταξης Χηρείας Ανδρών, του οποίου οι δαπάνες για το 2020 προβλέπονται στα €1,95 εκ. ευρώ.
Είναι γι’ αυτό που η ύπαρξη πλεονασμάτων δεν σημαίνει την ταυτόχρονη ικανοποίηση απαιτήσεων και πιέσεων για αλόγιστη διόγκωση των δημοσίων δαπανών. Υπάρχουν κινήσεις που μπορεί να γίνουν, αλλά υπάρχουν και άλλες που ξεφεύγουν από τα όρια της βιωσιμότητας και της κοινής λογικής και θα μας βρουν αντίθετους. Ταυτόχρονα, ελλοχεύουν κίνδυνοι για τα δημόσια οικονομικά, όπως οι επικείμενες αποφάσεις του Ανώτατου Δικαστηρίου σε σχέση με τις προσφυγές εργαζομένων και συνταξιούχων του δημόσιου και ευρύτερου δημόσιου τομέα έναντι των αποκοπών που έχουν γίνει, καθώς και από τυχόν ελλείμματα προκύψουν από την εφαρμογή του Γενικού Σχεδίου Υγείας. Μέσα από τη συνετή διαχείριση των δημοσίων οικονομικών, όχι μόνο αποτρέπουμε το όποιο ενδεχόμενο φορολογικών επιβαρύνσεων, αλλά δημιουργούμε και τις προϋποθέσεις που μας επιτρέπουν να συνεχίσουμε να προωθούμε φορολογικά κίνητρα και ελαφρύνσεις οι οποίες ενισχύουν το επιχειρηματικό κλίμα αλλά και το διαθέσιμο εισόδημα των συμπολιτών μας.
Για παράδειγμα, για το 2020, έχει προϋπολογιστεί η αύξηση του ποσοστού φορολογικής έκπτωσης που παρέχεται σε όλους τους μισθωτούς του δημόσιου και ιδιωτικού τομέα για εισφορές από το 1/6 στο 1/5 του φορολογητέου εισοδήματος. Επίσης, βρίσκεται ενώπιον της Επιτροπής Οικονομικών νομοσχέδιο που αποσκοπεί στον εκσυγχρονισμό του πλαισίου επιβολής των τελών Χαρτοσήμου, με στόχο την απλοποίηση του τρόπου που διεξάγονται οι συναλλαγές και κατά συνέπεια τη μείωση του διοικητικού φόρτου για τις επιχειρήσεις. Θα πρέπει ταυτόχρονα να αναμένονται και κινήσεις που θα ενισχύσουν τον φορολογικό έλεγχο και που θα πατάξουν τη φοροδιαφυγή. Η υποβολή φορολογικής δήλωσης από όλους, έστω και εάν δεν προκύπτει φορολογική υποχρέωση, καθώς και η υποχρέωση διάθεσης τερματικού για ηλεκτρονικές πληρωμές από όλους τους πάροχους προϊόντων ή υπηρεσιών, είναι επιβεβλημένη και εκκρεμεί ενώπιον σας. Μόνο έτσι θα έχουμε συνολική εικόνα για την φορολογική μας βάση.
Επίσης η Κυβέρνηση, μέσω του προτεινόμενου κρατικού προϋπολογισμού, προωθεί μια σειρά άλλων πολύ σημαντικών μέτρων, που αφορούν την προώθηση των εργασιών κατασκευής των υποδομών για την έλευση φυσικού αερίου, έργα ηλεκτρονικής διακυβέρνησης, περαιτέρω ενίσχυση της έρευνας και της καινοτομίας, ίδρυση Υφυπουργείου Καινοτομίας και Ψηφιακής Πολιτικής - που ευελπιστώ να ψηφιστεί το συντομότερο και να συσταθεί - δημιουργία επενδυτικού ταμείου για παροχή χρηματοδότησης κεφαλαίου κυρίως σε καινοτόμες επιχειρήσεις, ανάπτυξη εφαρμογών της τεχνολογίας Blockchain στο δημόσιο τομέα, υλοποίηση της Στρατηγικής Ανάπτυξης του Τροόδους, νέα στεγαστική πολιτική καθώς και άλλα μέτρα.
Εντός του 2020 αναμένεται επίσης, η έναρξη υλοποίησης της σημαντικής επένδυσης που αφορά το νέο μηχανογραφικό σύστημα του Τμήματος Φορολογίας, ενώ θα τεθεί σε δημόσιο διάλογο το πλαίσιο για μια «Πράσινη» φορολογική μεταρρύθμιση.
Κυρίες και Κύριοι Βουλευτές,
Η προώθηση μεταρρυθμίσεων και αλλαγών στις δομές και διαδικασίες του κράτους και της οικονομίας πρέπει να είναι εθνικός στόχος. Και πρέπει να επιδιώξουμε την συνεννόηση κυβέρνησης και Βουλής, προκειμένου από κοινού να στηρίξουμε μια φιλόδοξη μεταρρυθμιστική προσπάθεια που θα αλλάξει την χώρα. Πρέπει από κοινού να προωθήσουμε ένα πλαίσιο πολιτικής το οποίο, μεταξύ άλλων, πρέπει να περιλαμβάνει τις ακόλουθες ενέργειες:
Μπορεί στη διάρκεια των συζητήσεων για τον προϋπολογισμό να μιλάμε με λεπτομέρεια για τις αυξομειώσεις των εσόδων και των δαπανών για την κάθε τομεακή πολιτική, αλλά το δυνητικό κόστος από την μη υλοποίηση των μεταρρυθμίσεων, είναι τεράστιο τόσο σε ευρώ όσο και στην ποιότητα της ζωής μας. Για τις πιο πάνω, καθοριστικές για το μέλλον αλλαγές, προσβλέπουμε στη μεταξύ μας ουσιαστική συνεργασία για προώθηση αυτών των φιλόδοξων τομών στον τρόπο λειτουργίας του κράτους και της χώρας μας.
Το συγκεκριμένο, φιλόδοξο αλλά υλοποιήσιμο μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα είναι αυτό που θα αλλάξει τη χώρα μας, θα ενισχύσει την ανταγωνιστικότητα και θα διευρύνει την παραγωγική βάση της οικονομίας μας, αλλά και θα ενισχύσει την κοινωνική συνοχή. Η προσπάθεια διόρθωσης διαχρονικών στρεβλώσεων και παθογενειών στην οικονομία μας η οποία άρχισε τα τελευταία χρόνια θα πρέπει να συνεχιστεί.
Κύριε Πρόεδρε, Κυρίες και Κύριοι Βουλευτές,
Το τρίπτυχο ενός υγιούς τραπεζικού τομέα, μιας συνετούς δημοσιονομικής πολιτικής και των δομικών μεταρρυθμίσεων είναι η στρατηγική εκείνη η οποία θα μας επιτρέψει να σχεδιάσουμε και να εφαρμόσουμε τις πολιτικές ανάπτυξης αλλά και κοινωνικής δικαιοσύνης. Είναι όμως και η στρατηγική πειθούς των διεθνών αγορών ότι η χώρα θα συνεχίσει να είναι αξιόπιστη και θα συνεχίσει να βαδίζει με τρόπο βιώσιμο και διατηρήσιμο.
Ως νέος Υπουργός Οικονομικών θέλω να εκφράσω ξανά την ειλικρινή βούληση μου για μια μεταξύ μας αγαστή συνεργασία, στο πνεύμα πάντα της συναίνεσης και της διαβούλευσής, για να βρούμε εκείνες τις πολιτικές συγκλίσεις και δημιουργικές συνθέσεις για να διασφαλίσουμε ότι ως πολιτεία θα συνεχίσουμε να πράττουμε, και να αλλάζουμε τα κακώς έχοντα. Αυτό επιτάσσεται τόσο από το πολιτειακό σύστημα, το οποίο από κοινού υπηρετούμε εκτελεστική και νομοθετική εξουσία, αλλά και επιζητείται όσο ποτέ και από τους πολίτες.
Ο κρατικός προϋπολογισμός που έχετε ενώπιον σας, αυτό ακριβώς το σκοπό υπηρετεί. Δίνει μια θετική δυναμική στην οικονομία υλοποιώντας νέα αναπτυξιακά έργα και ενισχύοντας παράλληλα την κοινωνική δικαιοσύνη. Διασφαλίζει τη διατήρηση του ευνοϊκού επιχειρηματικού περιβάλλοντος χωρίς νέους φόρους και επιβαρύνσεις. Περιέχει νέες πολιτικές και σημαντικές μεταρρυθμίσεις. Οι αβεβαιότητες και τα προβλήματα στην κοινωνία φυσικά συνεχίζουν να υπάρχουν και οι κίνδυνοι συνεχίζουν να παραμονεύουν. Προς αντιμετώπιση τους χρειάζεται σύνεση συναίνεση και αποφασιστικότητα.
Εκ μέρους της κυβέρνησης, σας καλώ να ψηφίσετε τον κρατικό προϋπολογισμό για το 2020 και το μεσοπρόθεσμο δημοσιονομικό πλαίσιο της τριετίας, σε νόμο. Σας ευχαριστώ που με ακούσατε.
